Inmiddels hebben meerdere – zoals men ze in Amerika noemt – elite law firms een deal gesloten met de Amerikaanse regering om de uitwerking van een presidentieel decreet te voorkomen. Wat houdt die deal precies in en is het een teken van ruggengraatloze advocatuur?
Afbeelding: Demonstratie voor de kantoren van Paul Weiss advocaten in New York nadat het advocatenkantoor ermee had ingestemd de Trump-administratie gratis juridische diensten te verlenen
President Trump lijkt niet anders te doen dan decreten te ondertekenen. Een aantal daarvan zijn gericht op advocatenkantoren die volgens hem niet de juiste zaken aannemen, niet het juiste HR-beleid voeren en/of niet het juiste pro bono-werk doen. Het is ongekend dat er zo’n rechtstreekse aanval op de advocatuur plaatsvindt. Alle advocatenkantoren die doelwit zijn van een decreet hebben zaken onder zich die tegen de belangen van de Trump-regering ingaan. Sommigen hielden zich bezig met de Russische inmenging bij de presidentsverkiezingen van 2016, anderen stonden pro deo mensen bij die opgepakt en afgevoerd werden, en het allerlaatste slachtoffer is het advocatenkantoor dat de producent van stemmachines (Dominion) bijstond.
Dit bedrijf werd door Fox News valselijk beschuldigd de stemmachines te hebben gebruikt voor het beïnvloeden van de presidentsverkiezingen. Helemaal erg is de aanval op een individuele advocaat, Marc Elias. Zijn naam staat in een Witte Huis-memorandum. Dan is er nog een kersvers decreet dat juristen werkzaam bij het Ministerie van Justitie verbiedt om naar congressen van de American Bar Association te gaan.
De tussenstand
Op het moment dat ik dit schrijf (maar ik moet snel publiceren, want het verandert per minuut), hebben vijf advocatenkantoren een deal gesloten met de Trump-regering om de gevolgen van het decreet af te wenden: (afgekort) Paul Weiss, Skadden Arps, Slate Meagher, Willkie Farr en Millbank.
Advocatenkantoren die geen deal hebben gesloten, maar procederen tegen het presidentiële decreet, zijn: Perkins Coie, Jenner & Block en WilmerHale. Er kwam een steunbetuiging van 500 advocatenkantoren voor Perkins Coie, waaronder ook grote kantoren als Arnold Porter en Freshfields. Maar het merendeel van de grote kantoren tekende niet.
Het presidentiële decreet hield onder andere een verbod in op het betreden van overheidsgebouwen. Departementen moeten hun banden/opdrachten met deze advocatenkantoren verbreken, en leveranciers van de overheid moeten aangeven of zij zaken doen met de betreffende kantoren.
Je zou zeggen: een sterke zaak bij de rechtbank. Onhoudbare decreten. Toch sloten verschillende kantoren een deal. Bestaan deze kantoren dan uit ruggengraatloze, opportunistische advocaten?
Vooraf
Als je over dit onderwerp begint te lezen, begrijp je wat de uitdrukking flooding the zone betekent. Het is een uitspraak van onder andere Steve Bannon om uit te leggen dat je met opzet zoveel chaos creëert, dat niemand meer weet waarop die nou moet reageren. Het is gewoon te veel. En precies in die chaos en het bijbehorende verdeel-en-heersspel wordt er een weg gecreëerd om minder fraaie maatregelen of wetgeving door te voeren.
Daarom alvast kort: de rechtsstaat in de VS wordt ernstig bedreigd omdat er rechtstreekse inmenging is in de advocatuur en de rechterlijke macht (en natuurlijk ook in de journalistiek en wetenschap). Op zich is dat bekend, maar hier wil ik toch wat dieper ingaan op wat er gaande is, om de ernst ervan te onderstrepen.
We hadden gerekend op hulp
Het eerste advocatenkantoor dat na een decreet een deal sloot met de Amerikaanse regering, was Paul Weiss. Volgens managing partner Brad Karp stond het bestaan van het advocatenkantoor op het spel. Verderop in het persbericht van dit kantoor is te lezen dat het kantoor had gedacht dat de juridische wereld hen te hulp zou schieten, maar dat bleek niet het geval. Andere advocatenkantoren probeerden zowel cliënten als de medewerkers van het kantoor over te halen voor een overstap, terwijl de lateralmarkt in de VS toch al oververhit is. Ofwel, zoals Lawfuel het zegt:
The lateral market is hotter than a summer associate’s coffee order.
De deal met Paul Weiss bevatte volgens de Amerikaanse regering onder andere – vrij vertaald – de volgende afspraken:
- Paul Weiss zal alle soorten cliënten vertegenwoordigen en de eigen politieke overtuiging van het kantoor niet bepalend laten zijn.
- Paul Weiss zal een breed spectrum van pro-bono werk doen dat het volledige veld van politieke overtuigingen weergeeft.
- Het kantoor zal 40 miljoen dollar aan pro-bono diensten verrichten ‘ter ondersteuning van initiatieven van de regering, zoals veteranen, fairness in het juridische systeem, hulp voor een taskforce van de president ter bestrijding van antisemitisme en andere gemeenschappelijk overeengekomen doelen’.
- Het kantoor neemt personeel aan op basis van verdiensten (merits). Ook promoties en retenties zullen gebaseerd zijn op verdiensten en niet op DEI-beleid (diversity, equity and inclusion).
Je zou kunnen zeggen: het is mooi om zoveel geld aan pro-bono werk te besteden en toch prima om wat voor de veteranenzaak te doen. Fairness van het juridische systeem is ook een goed streven. Maar het gaat er natuurlijk vooral om wat je niet meer kunt doen. Het betekent bijvoorbeeld dat je geen mensen bijstaat die zonder een eerlijk proces naar El Salvador worden afgevoerd. Ook studenten die hebben geprotesteerd tegen Israël kunnen pro-bono bijstand van deze kantoren vergeten, en transgenders moet je ook maar een tijdje niet gaan assisteren. Terwijl het vele pro-bono werk van de grote kantoren echt nodig is, omdat gefinancierde rechtsbijstand niet echt bestaat.
Personeelsbeleid
Het beïnvloeden van het personeelsbeleid van een advocatenkantoor vind ik ook extreem ver gaan. Hoe een en ander te handhaven is, is natuurlijk nog maar de vraag. Maar het lijkt me duidelijk dat je geen regenboogvlag aan de buitenkant van je kantoor gaat hangen (zoals Baker McKenzie eens deed). Overigens liep de verklaring van de managing partner van Paul Weiss niet parallel met bovenstaande dealweergave van de Trump-regering. In Karps persbericht staat niets over het DEI-beleid.
De alumnivereniging van Paul Weiss, bestaande uit vooral voormalige – briljante – medewerkers, was behoorlijk ongenadig: ‘een snelle overgave in plaats van het uitdragen van het belang van de waarden van een democratie’.
NY University-professor Stephen Gillers nam het op voor Paul Weiss: ‘Zij hoeven niet tegen de Trump-administratie ten strijde te trekken, het kantoor heeft alleen verplichtingen ten opzichte van haar cliënten en haar personeel.’
Ruggengraatloos of niet, Paul Weiss werd gevolgd door meerdere grote advocatenkantoren met vergelijkbare deals.
Het gevaar van deze deals – zonder ieder van de advocatenkantoren te veroordelen – is dat een verdeel-en-heerspolitiek de kans krijgt. Uiteindelijk worden advocaten bang.
Maar het allerergste is natuurlijk dat er vanuit de overheid een aanval op de advocatuur wordt gedaan.
Wat kunnen wij doen?
De Nederlandse dekens en de Orde van Advocaten hebben in een steunbetuiging laten weten dat zij de zorgen van de Amerikaanse Orde van Advocaten delen. Dat is mooi. Iets is beter dan niets. Maar we kunnen met z’n allen nog wel een stap verder gaan. Ook in ons land is de rechtsstaat geen vaste waarde. Helaas kennen we inmiddels genoeg voorbeelden. Het is makkelijk om over een ander te oordelen. Maar wat doen wij zelf? Het belang van de rechtsstaat, de ruggengraat van onze maatschappij, dat belang moeten wij allemaal uitdragen.
De rechtsstaat verdedigen klinkt abstract. Misschien is het beter om heel praktisch te zijn. Bijvoorbeeld zoals de gebroeders Anker: langs scholen gaan en kinderen uitleggen wat het belang is van strafrechtadvocatuur. ‘Wat als jij wordt opgepakt door de politie vanwege een tatoeage. Men verdenkt je een bendelid te zijn. Vervolgens brengen ze je naar een ander land, zonder dat een rechter naar je zaak heeft gekeken.’ Dat spreekt tot de verbeelding en iedereen snapt onmiddellijk dat het scheiden van machten van het grootste belang is.
Staatssecretaris Struycken (oud Nauta) dreigt onder andere met een wettelijke verplichting tot samenwerking van de commerciële advocatuur met de sociale advocatuur. Ook denkt hij aan verplicht pro Deo werk voor de commerciële advocatuur. Misschien is het een idee dat dit ook voorlichtingswerk op scholen mag zijn?
See you in Toronto
Bijna komisch vind ik het dat de eerstkomende jaarvergadering van de ABA in augustus zal plaatsvinden in Toronto, Canada. In Canada is een nieuw nationalisme opgekomen sinds Trump smalend over Canada spreekt als de 51e staat van Amerika.
Ten westen van Toronto ligt Hamilton (NYT 24 maart 2025), het hart van de Canadese staalproductie. Alleen al daar werden recent ongeveer 80 Tesla’s beschadigd. Ik hoop dat velen naar Toronto gaan in de eerste week van augustus om hun steun uit te spreken voor een onafhankelijke advocatuur. Ik zou alleen niet in een Tesla gaan.
Christ’l Dullaert is jurist (oud advocaat) en rechtsfilosoof. Tijdens een meerjarig verblijf in New York werd zij associative member van de American Bar Association (ABA). Sindsdien volgt zij de ABA en bezoekt regelmatig ABA congressen.
Bronnen: Lawfuel, USA Today, Reuters, ABA weekly Newsleter, the Guardian, Financial Times, New York Times
