Er wordt in Nederland veel gehandeld via digitale verkoopplatforms als Vinted en Marktplaats. Alleen al op Marktplaats worden dagelijks 350.000 nieuwe advertenties geplaatst. Een nieuwe Europese richtlijn, die is opgesteld om belastingontduiking tegen te gaan, zorgt voor onrust. Ans van Horne (hoofdredacteur socialezekerheidsrecht) legt uit wat de gevolgen zijn van de nieuwe richtlijn voor mensen met een bijstandsuitkering.
Op grond van de Europese richtlijn voor gegevensuitwisseling digitale platformen (DAC 7) moeten verkoopplatforms als Marktplaats en Vinted sinds kort persoonsgegevens van verkopers doorgeven aan de Belastingdienst. Deze verplichting geldt wanneer een verkoper meer dan dertig verkooptransacties per jaar heeft verricht of voor meer dan 2000 euro spullen heeft verkocht. Deze verkopers kunnen vragen van de fiscus verwachten. Van incidentele verkopers, die onder deze grens blijven, worden geen persoonsgegevens verzameld. Zij blijven buiten beeld.
Er is veel ophef ontstaan over deze meldplicht. De staatssecretaris van Financiën heeft in antwoord op Kamervragen herhaaldelijk benadrukt dat de richtlijn geen wijziging aanbrengt in de fiscale regels. Voor de inkomstenbelasting en de omzetbelasting blijft alles bij het oude. Doel van de richtlijn is louter ‘dat fiscale verplichtingen beter worden nagekomen en dat de verkopers hun belastingaangifte bewuster invullen’.
Hobby of bedrijf
Wat zijn dan die fiscale regels? De Belastingdienst maakt een onderscheid tussen bedrijfsmatige en hobbymatige verkopen en ziet alleen bedrijfsmatige verkopen als bron van inkomen. Zolang er geen winstoogmerk is en ook geen winst valt te verwachten, vallen transacties al snel onder de noemer incidenteel of hobbymatig en hoeft geen inkomstenbelasting of btw te worden betaald.
Regels over inkomen in de bijstand wijken af
Voor mensen met een bijstandsuitkering gelden andere regels. Voor de bijstand kunnen alle inkomsten, alle giften en alle op geld waardeerbare voordelen relevant zijn. Dat vloeit voort uit het feit dat de bijstand een laatste vangnet is voor mensen die zelf niet in staat zijn om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Een bijstandsgerechtigde die inkomsten heeft (bijvoorbeeld uit marktplaatshandel) moet dit melden bij de gemeente, die vervolgens controleert of er teveel bijstand is betaald. Teveel betaalde bijstand wordt teruggevorderd. De regels met betrekking tot inkomsten voor een bijstandsgerechtigde zijn dus een stuk strenger dan de fiscale regels.
Er is veel jurisprudentie te vinden over verkoopactiviteiten op Marktplaats die hebben geleid tot terugvordering van bijstand. In de meeste gevallen gaat het om grootschalige handel waar veel geld in omgaat. Maar er zijn ook gevallen bekend waar de particuliere verkoop van huisraad ter discussie stond. De CRvB heeft de scherpe kantjes er inmiddels afgehaald door de opbrengst van incidentele verkoop van privégoederen niet als inkomen aan te merken.
Marktplaatshandel bijstandsgerechtigden beter zichtbaar
Tot voor kort konden mensen met een bijstandsuitkering op online platforms als Marktplaats opereren in betrekkelijke anonimiteit. Niet gemelde marktplaatshandel komt vaak pas aan het licht na een anonieme tip of als de sociale dienst bij een periodieke controle stuit op onregelmatigheden bij bankafschriften. De gemeente vraagt dan vaak de advertentiegeschiedenis op bij Marktplaats, waarna met een beetje pech – de ene gemeente is de andere niet -, alle bijstand over de maanden waarin iemand actief was op Marktplaats, wordt teruggevorderd. Ook als de opbrengst veel lager is dan de vraagprijs of de spullen onverkocht op zolder zijn blijven liggen.
De eerder genoemde Europese richtlijn maakt het opsporen van marktplaatsfraude voor gemeenten een stuk eenvoudiger. De platformbedrijven delen gegevens over hun gebruikers met de Belastingdienst en die informatie komt door tussenkomst van het inlichtingenbureau bij de gemeenten terecht. Bijstandsgerechtigden die op verkoopplatforms actief zijn, komen zo automatisch in beeld.
Dienstverlening en verhuur
Niet alleen online verkoopplatforms hebben een registratie- en meldplicht. Ook online platforms voor verhuur van woning of auto (denk aan Airbnb, Natuurhuisje of Snappcar) en dienstverlening (zoals Zoofy) moeten informatie delen met de Belastingdienst. Hiervoor geldt geen grens. Deze platforms zijn verplicht gegevens over alle gebruikers te registreren.
Regels voor bijstand versoepeld?
Het (demissionaire) kabinet heeft vergevorderde plannen om de regels voor bijstand te versoepelen. Vertrouwen en menselijke maat worden als centrale begrippen in de Participatiewet verankerd. Als het wetsvoorstel ‘Participatiewet in balans’ ongeschonden de eindstreep haalt, zal naar alle waarschijnlijkheid in de wet worden vastgelegd dat de opbrengst van incidentele of hobbymatige verkoop van spullen geen consequenties heeft voor de bijstandsuitkering. Alleen verkoop met een structureel of bedrijfsmatig karakter moet worden gemeld bij de gemeente. De opbrengst hiervan wordt gezien als inkomen en gekort op de bijstandsuitkering. Wat precies wordt verstaan onder incidentele verkoop blijft onduidelijk. Mag een bijstandsgerechtigde zonder consequenties zijn auto voor 4000 euro op Marktplaats zetten omdat de kosten te hoog worden? En wat te denken van een zolderopruiming die al snel meer dan dertig transacties op jaarbasis oplevert? Hobbymatig of bedrijfsmatig, incidenteel of structureel: de wetgever gebruikt in het wetsvoorstel dezelfde woorden als de Belastingdienst. Dat betekent echter niet dat mensen met een bijstandsuitkering op online verkoopplatforms dezelfde speelruimte krijgen als mensen met een baan. Er komt op het gebied van marktplaatshandel wel iets meer menselijke maat. Dat wel.
Ans van Horne is hoofdredacteur Socialezekerheidsrecht bij Sdu. Zij schrijft voor NDSZ (Nederlandse Documentatie Sociale Zekerheid) en is redactiesecretaris van USZ (Uitspraken Sociale Zekerheid)