De bedeling van het strafrecht bestaat uit de almacht van de staat die individuen corrigeert, door hen straffen op te leggen. Dat zou dan meteen ook het concept ‘vergelding’ dekken. Ooit verzonnen we dat dat beter is dan de vergelding zelf ter hand te nemen. Bij het staatsmonopolie van de uitvoering van het strafrecht gelden echter wel enige fundamentele principes.
Door Georg van Daal, advocaat te Den Haag
Eén daarvan is dat het staatsapparaat, dus politie, OM en de zittende magistratuur, in absolute zin onkreukbaar moeten zijn. Anders is namelijk de strafrechttoemeting door de overheid als vervanger van de eigenrichting onaanvaardbaar, omdat we het dan hebben over de volkomen ‘unequality of arms’. De totale staatsmacht verwordt dan immers tot een wapen in de handen van onbetrouwbare lieden.
Voor wat betreft de zittende magistratuur ken ik geen alarmsignalen rond hun onkreukbaarheid. Voor wat betreft de politie weten we al enige tijd dat we allerminst van onkreukbaarheid kunnen uitgaan. Ik heb het hier over de door politiefunctionarissen ambtsedig opgemaakte processen-verbaal. Dat zijn wettige bewijsmiddelen, op grond waarvan iemand kan worden veroordeeld. Strafrechters moeten in principe uitgaan van de juistheid van de inhoud van de processen-verbaal van de politie. En daar wreekt zich dan weer de onkreukbaarheid van die zittende magistratuur. Die kunnen zich, zo heb ik ook in gesprekken kunnen vaststellen, niet tot nauwelijks voorstellen dat een politieagent iets onwaars in het proces-verbaal zou opschrijven.
Helaas is ook een politieagent een mens. En voor mensen geldt de verleiding, het enige dat ze niet kunnen weerstaan. Als je in de positie bent dat alles dat je opschrijft wordt geloofd én dat je daarmee vermeende boeven in het gevang kunt krijgen, dan is de verleiding groot dat het doel alle middelen heiligt.
En dus zitten we nu met allerlei gevallen, het internet staat er vol mee, waarin is gebleken dat agenten hun processen-verbaal grotendeels bij elkaar hadden gelogen. Een agent die buiten dienst de ene tweelingbroer dood en de andere tweelingbroer invalide schoot, loog zijn verklaring aan elkaar, zo bleek uit de beelden van maar liefst twee camera’s die hij over het hoofd had gezien. Agenten van de waterpolitie werden gelogenstraft doordat uit GPS-gegevens bleek dat niet alleen de verdachten maar ook de agenten helemaal niet daar waren, waar de agenten beweerden dat ze hun verdachten op heterdaad hadden betrapt. Ik zag eens zes agenten hun geboeide arrestant helemaal in elkaar rammen met wapenstokken, toen hij geboeid een grote mond had opgezet. Ik kan wel een goeie gok doen, denk ik, over wat in hun proces-verbaal stond over het moment waarop en hoe de verdachte zo gewond was geraakt.
Google het, en je vindt de vele gevallen op allerlei manieren gedocumenteerd. Ik zou helemaal doordraaien van woede, als mij zoiets zou overkomen. Maar de rechters gaan gewoon door met het geloven van processen-verbaal. En als het dan uitkomt dat die weer eens de waarheid geweld aandoen, worden ze van het bewijs uitgesloten. Dat is dan voldoende maatregel, vinden ze tot en met de Hoge Raad. En worden die agenten dan het apparaat uitgesmeten? Nee hoor. Die kunnen gewoonlijk lekker door.
Maar recent is het nog erger geworden. Tegenwoordig moeten we namelijk ook aannemen dat het OM de processen-verbaal kan hebben vervalst én daarover liegt. Officieren zijn dus ook mensen die de verleiding niet kunnen weerstaan. In een veel in de kranten besproken geval hebben de rechters daar overigens wel ruggengraat getoond.
De officier van justitie in kwestie dwong agenten om een vervalst proces-verbaal in te leveren. Zwakke broeders dus, die agenten, maar die officier vind ik erger. Voordat de zaak op zitting kwam, promoveerde deze mevrouw naar de positie van A-G bij het hof in Leeuwarden. De opvolgend officier merkte dat het proces-verbaal, dat ondertussen wél in het strafdossier zat als bewijsmiddel, niet kits was. De verdachte had op basis van alleen dit vervalste proces-verbaal overigens al vier maanden langer in voorlopige hechtenis gezeten. Terzijde, wist u ook al dat in Nederland méér mensen gevangen zitten zonder, dan mét veroordeling? Hoe dan ook, de opvolgend officier wilde het proces-verbaal dus niet gebruiken, maar jokte nogal over de redenen waarom. Net zo erg, zou ik zeggen.
De rechters stonden deze ene maal wel pal. De officier werd niet-ontvankelijk verklaard, de verdachte ging vrijuit. Maar hoe zit het nu met die ene vervalsende officier, thans advocaat-generaal bij nota bene één van onze vier gerechtshoven, en die andere liegende officier? Die zitten gewoon nog op hun ambtelijke stoel.
Het staatsapparaat heeft letterlijk niets gedaan om deze enorme klap in het gezicht van de rechtstaat enigszins te compenseren. En geloof ik nu nog in de strafrechttoemeting? Helaas, in de thuiswedstrijd van de onbetrouwbaarheid tegen de onkreukbaarheid staat het 2-1.