Kort geleden sliep ik gratis en voor niks in een luxe hotel in Athene. Na een duik in het zwembad, een warm bad en een diner met lekkere wijn liet ik mij op bed vallen als in een donzen hemeltje. Maar onder de zachter-dan-zachte matras lag een erwt.
Door Trudeke Sillevis Smitt
Ik overnachtte in dat hotel omdat mijn vlucht vanaf het Griekse eiland Lesbos was vertraagd. Ik miste de aansluiting in Athene en kwam zo in aanmerking voor het standaard pretpakket: excuses van de luchtvaartmaatschappij, restitutie ticketkosten, opvang in een superluxe hotel. We vinden blijkbaar met zijn allen dat zo’n vertraging ernstig lijden is, en dat we daar flink voor moeten worden gecompenseerd.
Maar ik had net op Lesbos het vluchtelingenkamp Moria bezocht. Ik had een man gezien met een half geamputeerd been, die zich leunend op krukken staande hield op een met tentjes bezaaide heuvel. Honderden mensen stonden er in de rij voor het eten, opeengedrukt in een sluis: twee uur lang voor je aan de beurt bent, en dat drie keer per dag. Een vrouw was zeven maanden zwanger van haar eerste, zij sliep met haar man in een tweepersoons tentje in de kou. Als we nou maar in een container mochten, zei ze, dat zou me geruststellen. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar?
Dat is dus ons standaardpakket voor mensen die vaak al verschrikkelijke ontberingen hebben doorstaan. Die hun hoop op onze humanitaire waarden hebben gevestigd.
Ik viel toch nog snel in slaap, in dat zachte bed – het was een lange dag geweest, en ik ben geen prinses. Maar de volgende dag zat de erwt in mijn schoen. Het schrijnende besef dat we iets heel erg fout doen nam ik mee naar huis.
Iedereen moet zijn recht kunnen halen, en we maken ons bijvoorbeeld terecht druk over het feit dat in Nederland de sociale rechtshulp dreigt te sneuvelen. Maar Nederland is ook verantwoordelijk voor wat er in EU-verband is bedisseld om het asielzoekers zo moeilijk mogelijk te maken. De toestand in Griekenland is een gevolg van onze houding van ‘alles best, als ze maar niet hier komen’.
Griekenland wil nu kamp Moria sluiten en alle asielzoekers voortaan in gesloten detentiecentra plaatsen. Intussen moet een nieuwe Griekse wet vanaf 1 januari procedures versnellen en tot meer uitzettingen leiden, ook al gaat het ten koste van de rechten van vluchtelingen.
Mensen opsluiten omdat ze om bescherming vragen. Wat betekenen onze mooie humanitaire waarden als onder onze ogen de norm voor opvang van asielzoekers in Griekenland is gedaald tot het niveau ‘afschrikwekkend’? We vernietigen met onze angst voor ‘de ander’ de waardenmaatschappij die we zo krampachtig zeggen te beschermen.
Ze lijken vreemd en ver weg, die mensen in dat natte, koude, onherbergzame kamp. Maar ze zijn slechts een comfortabel vliegreisje bij ons vandaan. Ik keek daar ‘de ander’ in de ogen en zag: jij bent net als ik. En voel diepe schaamte voor het niveau waartoe we ons hebben verlaagd.