‘In 2030 heeft iedereen een gratis advocaat tot zijn beschikking’. Dat is de conclusie van het rapport van de Law Society, de beroepsorganisatie voor advocaten in Engeland en Wales, dat op 8 juni uitkwam.
Het onderzoeksrapport is het eerste in een reeks onderzoeken die plaatsvinden in het kader van het project Future Worlds 2050. In dit project worden de veranderingen en onzekerheden die de advocatuur in Engeland en Wales in de komende dertig jaar te wachten staan, in kaart gebracht.
Digitale robotjurist
Het rapport voorspelt dat het juridische beroep grotendeels vervangen wordt door kunstmatige intelligentie (AI) en selfservice. Mensen hebben straks geen live advocaat meer nodig, want de digitale robotjurist kan via slimme algoritmes alle vragen online beantwoorden.
De deskundigen voorspellen dat de werkgelegenheid in de Britse sector drastisch zal afnemen tegen 2050, waarbij de scenario’s fluctueren tussen de twintig en vijftig procent afname. De advocaten die overblijven zullen, naast op robots, zijn aangewezen op prestatiebevorderende medicijnen om te overleven. Uiteraard is het belangrijk dit rapport te duiden in situatie in de UK, waar door de liberale regelgeving voor advocaten innovatie van de juridische sector veel sneller ontwikkelt dan in Nederland.
Moedeloos
Eerlijk gezegd word ik een beetje moedeloos van dit rapport. Het bevestigt ten onrechte het angstbeeld dat advocaten nu al hebben van AI. AI neemt de mens over, hoor ik al een jaar of tien als dreigement op ons afkomen. Zo’n vaart loopt het niet. De Nederlandse realiteit is dat pas de afgelopen 1,5 jaar langzaam startups ontstaan die daadwerkelijk AI in de juridische sector toepassen. Dit is overigens niet in de minste plaats te wijten aan een gebrek aan een visie op innovatie bij de Orde, maar daar zal ik niet weer op ingaan. Wat in deze context veel belangrijker is, is om te constateren dat deze startups geen van allen AI inzetten om de advocaat te vervangen.
De menselijke verbinding blijft van essentieel belang in het adviseren en bijstaan van cliënten. Zo’n vijftien jaar geleden werd voor medisch specialisten eenzelfde scenario geschetst, waarbij digitale supercomputer Dr. Watson van IBM ons met AI online zou begeleiden in zorg en gezondheid. En ja, inmiddels is technologie niet meer weg te denken uit de medische wereld.
Er wordt volop zorgtechnologie ingezet om de vitale functies van patiënten op afstand te monitoren, AI wordt ingezet om aan de hand van gezondheidsdata ziekteverloop te voorspellen en patiënten worden zelfs door robots geopereerd, die dit beter kunnen dan menselijke operateurs. Maar de technologie heeft de dokter of de verpleegkundige allerminst vervangen. Sterker nog, we hebben drastisch behoefte aan meer medische professionals! Technologie wordt in de zorg ingezet om de zorgprofessional te ondersteunen, zijn of haar werk gemakkelijker, efficiënter en patiëntvriendelijker te maken.
Advocatuur op een kantelpunt
Ditzelfde pad zal de advocatuur belopen. De startups die nu ontstaan, zetten technologie en AI in om waarde toe te voegen aan de algemene praktijk van de advocaat. Kijk bijvoorbeeld naar Nederlandse startups zoals Lynn Legal of Bluetick of de Belgische startup Henchman, die AI inzetten om hun praktijk beter en efficiënter te voeren. Technologie creëert geen robotadvocaat, maar een ‘augmented’ advocaat. Het geeft de advocaat de tools en de ruimte om zijn cliënten beter van dienst te zijn.
Het werk van de advocaat verandert wel, daar ben ik van overtuigd. Het rapport schetst dat routinematig en eenvoudig juridisch advies geautomatiseerd wordt. En daar ben ik het mee eens. Dat moet ook wel. Door de toenemende juridisering van de samenleving, zien we dat de druk op de sociale advocatuur toeneemt. Als we routinematig juridisch advies voor een gedeelte automatiseren, kunnen we voor een deel van de Nederlandse bevolking een toegankelijke oplossing bieden voor hun eenvoudige sociaaljuridische vraagstukken.
De ‘menselijke’ advocaten zullen het druk hebben met de toenemende complexe en nieuwe rechtsgebieden, die creativiteit vragen en waar een computer geen antwoord op heeft. Ik onderschrijf de stelling in het rapport dat de advocatuur zich op een kantelpunt bevindt, net als de wereld waarin we leven. De omgeving verandert snel en onvoorspelbaar. Van het jaar 2020 hebben we vooral geleerd, dat de toekomst ons ineens kan overvallen. Dit vraagt om flexibele, wendbare ondernemingen, ook in de juridische sector. Technologie biedt ons de tools, die door advocaten bediend zullen worden.
