Naast de ‘normale’ afknijping van de sociale advocatuur wacht de vreemdelingenadvocatuur nog een enorme klap. Op dit moment financiert de overheid in de asielprocedure vier contactmomenten voor advocaat en asielzoeker. Maar als het aan het kabinet ligt, blijft er maar één van over.
Door Trudeke Sillevis Smitt
Er komt pas een advocaat aan te pas als de IND heeft aangekondigd de aanvraag te willen afwijzen (het ‘voornemen’). Volgens de regering zou deze beperking ‘de asielketen ontlasten’. Dat is onzin, en voor vluchtelingen is het een ramp.
Moet je je indenken: eerst zit je zo’n anderhalf jaar te wachten in een AZC voordat je procedure begint (met dank aan de overheid, die de capaciteit van de IND na het afnemen van de aantallen asielzoekers in 2017 veel te veel heeft teruggeschroefd. Men wacht nu langer dan in de piektijd van de Syriërs in 2015!).
Lamgeslagen door anderhalf jaar stress, doelloos wachten en verveling moet je vervolgens in acht dagen een beslissende prestatie leveren: jouw zaak zo presenteren dat je de IND overtuigt van je identiteit en je vluchtverhaal. In vier dagen word je twee keer gehoord en heb je de gelegenheid om de verslagen te corrigeren en aan te vullen.
Volgens de huidige regeling heb je bij de voorbereiding van de gesprekken en bij de correcties en aanvullingen de hulp van een advocaat. Want weet jij veel wat nou wel en niet voor de beslissing relevant is? Dat het funest kan zijn als ze je naam verkeerd schrijven, of je stad van herkomst? Dat ze heel precies vragen naar data, locaties, routes, dus dat je die paraat moet hebben? Dat ze bewijzen willen zien? Dat je soms ook dingen moet vertellen waar ze niet naar vragen – ook al zijn ze zo pijnlijk dat je er nooit met iemand over praat?
Al die zaken hoor je van je advocaat, die je helpt je boel op orde te krijgen en bewijzen te verzamelen. Die de misverstanden door cultuur- en vertaalperikelen in de verslagen herkent en daardoor inconsistenties eruithaalt. Die op dat moment ‘het centrum van je leven is’, zoals een vluchteling het uitdrukte in het voorjaarsnummer van VluchtelingenWerk Magazine.
Maar binnenkort gaat naar verwachting een voorstel naar de Tweede Kamer om de rechtshulp bij alle genoemde stappen te schrappen. Pas als de IND van plan is om op basis van de gehoorverslagen je aanvraag af te wijzen, krijg je een advocaat.
Als advocaat moet je dan binnen één dag de cliënt ontmoeten, het vertrouwen winnen, het hele dossier lezen, fouten in de rapporten corrigeren, eventueel bewijs verzamelen én een zienswijze schrijven die de IND op andere gedachten brengt. ‘Onbegonnen werk,’ schrijft de Vereniging Asieladvocaten & -Juristen terecht op haar site.
Maar niet alleen voor asielzoekers en –advocaten is het een rampzalig plan. Het gerucht gaat dat de IND er zelf erg ongelukkig mee is, omdat ze verwachten dat het meer werk gaat opleveren. En asielrechter Nathalie van Waterschoot zegt in VluchtelingenWerk Magazine: ‘Doordat advocaten aan het begin niet meer kritisch meekijken, kun je verwachten dat de besluitvorming van de IND meer gebreken vertoont. Dan moeten wij meer IND-beslissingen vernietigen of de zaak schorsen om de IND die gebreken te laten herstellen. Dat leidt dan allemaal weer tot meer werk voor de IND en de rechter, terwijl de asielzoeker langer in onzekerheid blijft. Hier zit niemand op te wachten.’
Het is nog niet te laat, de Tweede en Eerste Kamer moeten nog stemmen. Parlementariërs, gebruik uw verstand en uw hart, of desnoods een van beide. Ze wijzen namelijk beide precies dezelfde kant uit.
De auteur werkt als freelancer en als vrijwilliger voor VluchtelingenWerk Nederland