Digitale ontwikkelingen blijven boeien. Ik lees hier veel over en praat erover met allerlei mensen. En omdat ik al lang niet gebasht ben door twittermeutes en ander digitaal tuig, dacht ik: kom, ik kan dat wel weer eens aan. Ik werd namelijk overvallen door een gedachte. Die gedachte is dat wat je kortweg digitalisering kunt noemen, zich historisch bevindt in een fase die je gelijk kunt stellen met de middeleeuwen.
Door Georg van Daal, advocaat te Den Haag
In de middeleeuwen was slavernij heel gewoon. We dachten daar vanaf te zijn, althans in het bevoorrechte Westen. Maar in de 21e eeuw is de slavernij weer overal in volle glorie hersteld. Miljarden mensen geven zeer belangrijke delen van hun tijd en ál hun gegevens voor niks weg aan media die in handen zijn van hun meesters. Die meesters zijn de paar miljardairs die eigenaars zijn van die media. Die worden steeds rijker, omdat steeds meer dataslaven alles voor nop bij hen inleveren. The Guardian citeerde recent onderzoek, waaruit blijkt dat de gemiddelde smartphone gebruiker 2.617 swipes en taps PER DAG doet op zijn telefoon. Dat had u vast niet van uzelf gedacht.
Onderzoek blijft ons leren dat de verslaving aan digitale apparaten en digitale media funest is voor allerlei menselijke capaciteiten. De aandachtsspanne van mensen wordt dramatisch verkort. Mensen kunnen niet meer focussen. Kennis verdwijnt. Langdurige concentratie op problemen en de oplossing daarvan blijken steeds moeilijker op te brengen. Kortom, het maakt mensen dom. En wie hield de mensen ook graag dom? Juist, de kerk in de middeleeuwen.
Ook horigheid was tot voor kort een ding van de middeleeuwen. Maar tegenwoordig moeten steeds meer mensen van steeds minder rondkomen in de door de fans van digitalisering zo bejubelde ‘shared economy’. Uber heeft volgens haar eigen gegevens in 2016 zeven miljard dollar van de omzet aan chauffeurs uitgekeerd. Dat zijn dan wel ruim twee 2 miljoen chauffeurs. Per chauffeur is dat minder dan USD 3.500 per jaar. Bruto. Daar moeten bij iedere chauffeur voor zijn eigen rekening alle kosten van de auto en verzekering nog van af.
Over de verschrikkelijke toestanden rond en lage beloning van werknemers van Amazon is afdoende geschreven. Dat geldt ook voor de barbaarse toestanden in al die Chinese fabrieken waar uw digitale gadgets worden gemaakt. Daarmee leven zij die voor hun levensonderhoud van dergelijke ‘werkgevers’ afhankelijk zijn, dus in een puur middeleeuwse vorm van horigheid.
De tegenkant van die medaille bestaat uit de byzantijns en beslist middeleeuws bevoorrechte ‘digi-keizers’ en andere ‘digit-adel’. Travis Kalashnik, de teruggetreden oprichter van Uber, beschikt over een vermogen van ruim vijf miljard dollar. Jeff Bezos, de baas en oprichter van Amazon die zijn magazijnmedewerkers voor hongerlonen uitbuit en hele sectoren van de middenstand heeft weggevaagd, heeft een vermogen van zo’n 83 miljard dollar. Dat is een paar miljard meer dan de 75 miljard dollar van Facebooks Mark Zuckerberg. Deze heren voeren van hun digitaliseringsmiljarden een middeleeuwse staat met bijbehorende hofhoudingen.
Wat ooit ook beslist iets was van de middeleeuwen, is een voortdurende religieuze vervoering en puur religieuze benadering van de wereld. Daarbij redeneerde men aan de hand van dogma’s. Andersdenkenden kregen anathema’s om de oren geslingerd. Laat dat nou precies het geval zijn bij heel veel van de gelovigen in de nieuwe heilstaat van de digitalisering. Discussie met hen aan de hand van argumenten en zonder emotie, is onmogelijk. Ongelovigen of twijfelaars aan het volkomen geweldige aan alles dat naar digitalisering riekt, krijgen geen argumenten, maar beledigingen en bedreigingen voor de kiezen. En de grap is vaak dat juist die ongelovigen en twijfelaars, doordat zij zich wel in dingen – kunnen – verdiepen, veel meer verstand hebben van de techniek en omstandigheden dan de zeloten van de digitalisering, die vaak niet verder komen dan enkel gebruik.
Het maffe is echter dat ik persoonlijk een groot fan ben van allerlei middeleeuwse dingen. Ik vind de laat-middeleeuwse schilderkunst uit de Lage landen en Italië de mooiste kunst die bestaat. Ik lees me suf over middeleeuwse geschiedenis, omdat toen de grondslagen zijn gelegd van wat we nu hebben. Ik vind middeleeuwse kerken, kloosters en kastelen prachtig. En belangrijke delen van de wereld zijn toch heel aardig uit de middeleeuwen gekomen.
Hoewel dit geheel irrationeel is, ontleen ik daaraan dan maar toch de hoop dat het ook met de digitalisering uiteindelijk wel grotendeels goed zal komen. Over een lange tijd. Geen garanties.