40 miljoen voor sociale advocatuur. Moeten we daar blij mee zijn? Als ondernemer plaatst columnist Marijn Rooijmans kritische kanttekeningen bij deze investering. Is dit een reddingsplan of slechts uitstel van het onvermijdelijke?
Wat dacht jij toen je vorige week las dat er mogelijk 40 miljoen euro extra wordt uitgetrokken voor de sociale advocatuur? Mijn eerste reactie was positief, maar meteen erna vroeg ik me af: wat verandert dit bedrag eigenlijk? Als het er al echt komt, natuurlijk. Is dit geld bedoeld om de sociale advocatuur te versterken, of vooral om te voorkomen dat ze volledig ineenstort?
Brandend platform
De cijfers spreken voor zich. De sociale advocatuur nadert een breekpunt. Er zijn ongeveer 4.490 sociaal advocaten. Er is al een tekort van minstens 1.000 sociaal advocaten, en in de komende jaren gaan er nog eens 2.500 met pensioen. Ik denk dat je met recht kunt spreken van een brandend platform.
Hoe realistisch is het om te denken dat je met een relatief kleine financiële injectie binnen de bestaande structuren het tij kunt keren?
En dan is het nog maar de vraag of die 40 miljoen er daadwerkelijk komt. De staatssecretaris probeert de verwachtingen alvast te temperen en zegt dat het lastig wordt om het geld te vinden. Maar laten we even inzoomen: de rijksbegroting voor 2025 bedraagt €457 miljard. Die 40 miljoen euro is 0,0087% daarvan. Als die investering er niet komt, dan is dat niet omdat het geld er niet is, maar omdat het simpelweg geen prioriteit krijgt.
Dat zou best vreemd zijn, want dit kabinet steunt grotendeels op een partij waarvan de achterban relatief vaak een laag inkomen heeft. Precies de groep die het meest afhankelijk is van sociale advocatuur. Waarom lijkt toegang tot recht dan geen politiek speerpunt?
Deel van het bestaanszekerheidthema
Bestaanszekerheid wordt vaak in financiële termen besproken: genoeg geld om huur en boodschappen te betalen. Maar bestaanszekerheid betekent ook dat je je kunt verdedigen als je onder druk komt te staan. Wat als je een probleem krijgt met een overheidsinstantie, zonder goede reden wordt ontslagen, of als je huisbaas je probeert uit te zetten? Dan heb je meer nodig dan alleen geld voor je boodschappen. Dan heb je rechtsbijstand nodig.
De aanbevelingen van de commissie Van der Meer zouden naar eigen zeggen moeten zorgen voor een “effectieve en duurzame versterking” van het systeem. Maar zie jij in haar rapport echt nieuwe ideen? Hoe realisitisch in het dan om te verwachten dat deze voorstellen tot een duurzaam systeem leiden?
In alle eerlijkheid: als ondernemer zou ik er moeite mee hebben om te investeren in een model dat op z’n zachtst gezegd onder druk staat en waarin kennelijk steeds minder mensen willen werken. Ik denk dat je er bij een bank ook niet mee aan zou hoeven komen, die zou zo’n investeringsplan wegzetten als ‘verliesfinanciering’.
Dat is de kern van het probleem: we blijven geld pompen in een model dat op de lange termijn niet houdbaar is. En dat kun je de commissie Van der Meer eigenlijk niet eens kwalijk nemen.
Innovatie komt niet van overheidscommissies
Echte verandering ontstaat zelden in vergaderzalen. Innovatie komt vaak uit andere hoeken: jonge advocaten die dagelijks tegen de praktijkproblemen aanlopen, ondernemers die snappen hoe je een duurzaam verdienmodel opzet, en experts uit andere sectoren die juridische processen efficiënter kunnen maken. Waarom laten we hen niet meedenken over een nieuw systeem?
Laten we, in plaats van opnieuw geld te steken in een piepend en krakend systeem, die 40 miljoen simpelweg volledig besteden aan het op peil brengen van het inkomen van sociaal advocaten. Direct, zonder tussenlagen, zonder bureaucratie.
En dan gaan we parallel daaraan eindelijk eens serieus kijken naar de toekomst. Niet via overlegtafels vol beleidsmakers op afstand, maar met een breed samengestelde groep van advocaten, ondernemers en innovatie-experts. Mensen die niet denken in termen van “hoe redden we wat er is”, maar in “hoe bouwen we iets dat wél werkt”.
Want laten we eerlijk zijn: als we vandaag from scratch een nieuw rechtsbijstandssysteem zouden ontwerpen, zou dat er dan zo uitzien als de sociale advocatuur nu?
