De coronacrisis heeft door de bank genomen een negatieve invloed op de omzet en het werkplezier van advocaten en notarissen. Dit blijkt uit de respons op het onderzoek Werken in de Advocatuur en het Notariaat, afgelopen zomer uitgevoerd in opdracht van Advocatie en Sdu.
Voor de beloning van medewerkers en voor hun werkgelegenheid lijken de gevolgen van de pandemie vooralsnog echter beperkt. Opvallend is verder dat advocaten enerzijds en notarissen anderzijds de consequenties van de coronamaatregelen zeer verschillend ervaren.
Invloed op omzet
Hoewel de gevolgen van de pandemie per kantoor enorm verschillen, lijkt het erop dat de coronacrisis de omzet van een aanzienlijk aantal advocaten als notarissen vooral negatief beïnvloedt. Dat zeggen althans zes van de tien advocatenkantoren. Bij de notariskantoren ervaart een derde de invloed van corona op de omzet als negatief.
De andere kant van de medaille is dat twee van de tien kantoren – zowel in de advocatuur als het notariaat – een positieve invloed op de omzet ervaren als gevolg van de coronacrisis. Zo maken verschillende notarissen melding van een toegenomen vraag naar testamenten en levenstestamenten.
Zowel advocaten en notarissen maken zich momenteel massaal zorgen over het economische klimaat, nadat 2019 nog zo’n goed jaar was. In 2019 was bij negen van de tien notariskantoren en bij ruim zeven van de tien advocatenkantoren de omzet nog minimaal gelijk of hoger dan een jaar eerder.
Overigens lijken de omzetdalingen als gevolg van corona, voor zover ze zich voordoen, vooralsnog mee te vallen. Tenminste, als ze worden afgezet tegen de gevraagde omzetverwachtingen. Kijken we naar de vooruitzichten voor de totale omzet in 2020, dan verwacht 45% van de advocaten en een vijfde van de notarissen per saldo een omzetdaling. Positieve groeifactoren lijken in het algemeen dus sterker dan het negatieve effect van de coronacrisis
Cliëntcontacten in de coronacrisis
In de enquête bevroegen we advocaten en notarissen op meer gevolgen van de corona-uitbraak, waaronder de manier waarop zij cliënten spreken. Opvallend is dat de advocatuur en het notariaat heel verschillend lijken om te gaan met cliëntcontacten in de coronacrisis. Op de vraag – hartje zomer gesteld – welk deel van de face-to-face-contacten sinds het uitbreken van corona is vervangen door digitale contacten (telefoon, videoconferencing), antwoordden vier van de tien notariskantoren dat dit voor de helft of meer het geval is. Bij de advocaten zijn de persoonlijke contacten in veel sterkere mate vervangen door digitale: acht van de tien kantoren heeft de directe ontmoetingen voor de helft of meer vervangen door digitale.
Van de advocatenkantoren zegt driekwart dat de dienstverlening sinds maart werd belemmerd door de coronacrisis, terwijl zelfs negen van de tien notariskantoren hebben ervaren dat ze hun dienstverlening minder goed konden uitvoeren.
‘Frustrerend en onrustig’
Notariskantoren hebben grotendeels zelf kunnen bepalen hoe om te gaan met de coronamaatregelen. Sommigen hadden er veel moeite mee. “Het was frustrerend en onrustig werken,” zegt een respondent. “Het bracht veel spanning en onzekerheid; drukkend en zwaar vermoeiend.” De combinatie van werk en ouderschap bleek soms ook een lastige: “Het is balanceren tussen werken en thuisonderwijs aan de kinderen.” En: “Helaas is de invloed van die vervelende computers toegenomen; digitalisering is een ramp.”
Andere notarissen zagen echter vooral voordelen. Een greep uit deze reacties: “Lekker rustig, geen vergaderingen of cursussen”, “thuiswerken bevalt mij prima” en “een verademing: ik ben tot rust gekomen en heb tijd voor mijn hobby’s.”
Gevolgen sluiting rechtbanken
Hoewel enkele zelfstandig werkende advocaten en partners deze positieve ervaringen ook hebben, werden veel advocatenkantoren toch vooral geconfronteerd met de negatieve gevolgen van de sluiting van gerechtsgebouwen in maart. “Strafrecht is helemaal stilgevallen,” meldde een respondent. “Doordat mensen ruzie maakten thuis, heb ik alleen nog omzet gehaald uit familierechtzaken.” Soms was er bij advocaten ook boosheid over de sluiting van rechtbanken. “Ik vind dat de rechtbanken zich met een jantje-van-leiden van hun taken hebben losgemaakt; het telehoren en skypen vind ik een drama voor mijn cliënten.”
Een ander zegt: “De rechtbank heeft advocaten en rechtzoekenden laten zitten; dat had ook anders ingevuld kunnen worden, met minder ingrijpende gevolgen. Afdelingen zijn niet bereikbaar, zittingen worden niet gepland. Als ondernemer in de advocatuur zit je met torenhoge salarissen die je moet bekostigen, maar er komt vervolgens (dankzij de overheid) niets binnen.” Enkele advocaten zeggen dat de rechtsbescherming van cliënten in het geding was. “Zittingen worden soms afgekapt vanwege het tijdslot van de digitale verbinding.”
Werkplezier en werk-privébalans
Ondanks deze negatieve geluiden blijvende gevolgen van corona voor de werkgelegenheid en voor de honorering van medewerkers nog beperkt. Van de advocatenkantoren heeft ongeveer een op de tien het aantal medewerkers verlaagd en een even groot deel heeft gesneden in hun beloning. Van de notarissen is het aandeel dat het aantal banen heeft verminderd of de honorering heeft verlaagd, nog iets lager.
Het werkplezier is afgenomen als gevolg van de coronamaatregelen, zeggen zes van de tien werknemers in beide beroepsgroepen. Slechts vijftien procent van alle medewerkers ervaart een positieve invloed op het werkplezier.
Als we notarissen en advocaten vragen naar hun mening over de werk-privébalans, doet zich iets bijzonders voor. In beide beroepsgroepen zeggen vier van de tien dat de coronacrisis die balans negatief heeft beïnvloed. Ruim een kwart ervaart geen invloed, terwijl 25 tot 30 procent zegt dat de coronacrisis een positieve invloed heeft op de werk-privébalans.
Het is goed mogelijk dat juist die laatste groep in het verleden moeite had met de werk-privébalans en nu een verbetering ziet optreden. Het aantal advocaten en notarissen dat per saldo zegt dat deze balans is verstoord, ligt namelijk lager dan vorig jaar. Dat geldt met name voor advocaat-werknemers (stagiaires en medewerkers).
Bij het beoordelen van de antwoorden op de vragen over corona moet bedacht worden dat deze midden in de zomer zijn gegeven, drie tot vier maanden na het afkondigen van de eerste coronamaatregelen. De meest recente effecten zijn dus niet meegenomen. Het online onderzoek is gehouden onder lezers van Advocatie en leden van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), in juni en juli van dit jaar. Aan het onderzoek hebben 332 advocaten en 115 (kandidaat-)notarissen meegedaan
Meer onderzoeksresultaten en interviews met advocaten en notarissen over deze roerige periode lezen? Check het nieuwe Advocatie Magazine met een klik op de cover.