Ex-advocate Monique van Hal Scheffer en haar advocaat Jan Boone blijven erbij. Niet zijzelf, maar haar echtgenoot, het in 2012 door zelfmoord overleden PVV-Statenlid Jos van Hal Scheffer, was het kwade genius achter de miljoenenfraude waar zij van verdacht wordt. De Officier van Justitie legt zijn vertrouwen in de verklaringen van voormalig kantoormedewerkers plus een psychiatrisch onderzoek en eiste maandag een onvoorwaardelijke celstraf van 3,5 jaar.
Door Joris Rietbroek
Na een handvol aanhoudingen van de zaak in het afgelopen anderhalf jaar, kon de Haagse rechtbank de inhoudelijke behandeling van de zaak Scheffer maandag afronden.
Niet alleen eist de officier van justitie de gevangenisstraf, ook vindt hij dat meerdere vorderingen van benadeelde organisaties moeten worden toegewezen. Het gaat hierbij onder meer om 747.000 euro voor de stichting Woonvisie, die bijna een miljoen kwijtraakte, en een schadevergoeding voor de juwelier van wie een rekening van 130.000 euro nooit werd betaald. Ook woningbouwcorporatie Casade, die voor liefst 3,6 miljoen het schip in ging, handhaaft haar vordering.
Monique van Hal Scheffer was eigenaar van het Haagse advocatenkantoor Scheffer. Tussen 2008 en 2012 zou zij met behulp van vervalste brieven en verklaringen van onder meer de Raad van Arbitrage voor de Bouw, de Raad van State en Van Swaaij Advocaten BV miljoenen van enkele woningcorporaties en andere organisaties (o.a. Zorgpalet, De Groene Vlieg) hebben ontfutseld. Van Hal Scheffer sommeerde hen om waarborgsommen te storten en haalde op deze manier 5,7 miljoen euro binnen. Met het geld kocht ze auto’s, een boot, een peperduur poppenhuis, kleding en juwelen, aldus het OM. De ex-advocate is oplichting, verduistering, witwassen en valsheid in geschrifte ten laste gelegd. In juni 2012, kort na de ontdekking van de fraude, werd haar man dood gevonden.
Hysterisch
Het requisitoir van de officier van justitie schetst onder meer een benauwend beeld van de sfeer op advocatenkantoor Scheffer, aan de hand van de getuigenverklaringen van meerdere ex-kantoormedewerkers. “Monique doet vaak hysterisch, liegt en bedriegt en schreeuwt tegen haar personeel,” zo is verklaard. “Als ze op kantoor kwam, was iedereen in rep en roer.” Zulke getuigenissen ontkrachten volgens het OM overtuigend de bewering van de advocate dat haar echtgenoot ‘alles onder zich had’ en haar dwong om mee te doen. Volgens de secretaresses was hij slechts een tot twee dagen per week op kantoor, onder meer om te helpen met de administratie. “Van Monique mochten we niets tegen Jos vertellen,” heeft een van hen verklaard.
Toen de deken van de Orde van Advocaten aankondigde poolshoogte te komen nemen, raakte het hele kantoor ‘in paniek’. Medewerkers kregen de opdracht om als de donder valse jaarrekeningen en andere financiële stukken op te maken. “Als mijn kop eraf gaat, dan die van jullie ook,” zou Van Hal Scheffer hebben gezegd. Een derdengeldenrekening had het kantoor niet; een fatsoenlijke administratie ontbrak, zo constateerde de curator vlak na het faillissement van Scheffer Advocaten.
Deze verhalen van de medewerkers stroken met de eerste verklaringen die Van Hal Scheffer tegenover de politie aflegde, totdat ze bij het elfde verhoor de schuld van de fraude begon af te schuiven op haar overleden man. Zonder in detail te treden over afzonderlijke gevallen, zei ze plots dat ze onder dwang had meegedaan. “Hij stond naast me en zei wat ik moest doen.” Opmerkelijk, vindt de officier van justitie, zeker in het licht van verklaringen dat Van Hal Scheffer zijn vrouw ernstig zou hebben mishandeld, bedreigd en zelfs seksueel misbruikt. Zo zou hij haar eens opzettelijk uit een paardenkoetsje hebben geduwd.
‘Wheel of power and control’
“Van Hal kon kennelijk een vervelende en agressieve man zijn,” onderschrijft de officier van justitie, die herhaaldelijk spreekt van ‘vervelende huwelijksomstandigheden.’ Dat vindt advocaat Boone een ernstige bagatellisering van de situatie. “Een man die de hond doodschopt en zijn vrouw dwingt om hiernaar te kijken, dat zou ik geen ‘vervelende omstandigheid’ willen noemen,” zo verwijst hij naar een van de ernstiger incidenten die Van Hal Scheffer zelf over haar man heeft verklaard.
Boone zet zijn cliënte opzichtig neer als slachtoffer van extreem geweld, extreme dwang en de hele situatie. Ze zat als ‘een marionet, een willoos werktuig’ in handen van haar man vast zat in een ‘wheel of power and control’. “Ze had geen enkele keus.” De eerste verklaringen uit juni 2012 zou zij nog steeds onder een gevoel van druk door haar inmiddels overleden man hebben afgelegd, en zijn daarom onbetrouwbaar.
Koopverslaving
Het kopen van luxe goederen zelf kwam intussen niet voort uit hebzucht, maar was een zware verslaving geworden, ontstaan door het jarenlange huiselijke geweld. Van Hal Scheffer ging voor duizenden euro’s kleding of juwelen kopen om eens een vriendelijk woord te horen, om wat gezelligheid te vinden, schetst Boone. “Onderzoek wijst uit dat ruim 20% van de slachtoffers van huiselijk geweld een verslaving ontwikkeld. Bij mijn cliënte was geen sprake van hebzucht, maar een koopziekte. Niet voor niets trof de politie in haar huis stapels ongedragen kleding aan, met de prijskaartjes er nog aan.”
Psychische overmacht kortom, zegt de advocaat, waardoor zijn cliënte niet veroordeeld zou mogen worden. “Volkomen kansloos”, zegt de officier. “Zij had in dat scenario jarenlang kunnen stoppen of de politie kunnen bellen. Ze wist donders goed wat ze deed en profiteerde er zelf van, terwijl de organisaties werden benadeeld en het aanzien van de advocatuur is geschaad.”
De advocate kampt inmiddels met een posttraumatische stressstoornis (PTSS), zo heeft het psychiatrisch onderzoek van het NFPI uitgewezen, al is onduidelijk hoe lang zij hier al aan lijdt. Zodoende is niet te bepalen of deze PTSS invloed heeft gehad op haar handelen tussen 2008 en 2012. Advocaat Boone meent dat haar koopverslaving samenhangt met de stoornis. Dit alles neemt niet weg dat de officier van justitie Van Hal Scheffer ‘volledig toerekeningsvatbaar’ acht in haar doen en laten.
In de beklaagdenbank hoort zij het allemaal ogenschijnlijk roerloos aan, de blik iets naar beneden gericht en om de zoveel tijd het ene been over het andere slaand. Pas tijdens het pleidooi van haar advocaat wordt ze overmand door emoties; tijdens haar eigen laatste woord barst ze in snikken uit. Maar niet zo zeer van spijt: “Ik realiseerde me pas laat wat er allemaal gebeurde. Langzaam besefte ik wat Van Hal allemaal heeft gedaan.” Zijzelf zou nooit op zo’n schaal gefraudeerd hebben. “Mijn werk was mijn lust en mijn leven. Dat zou ik toch niet op z’n manier om zeep helpen?”
De rechtbank doet op maandag 6 oktober uitspraak.
Klacht tegen behandelend forensisch psychologe Van Hal Scheffer
Tegen de forensisch psychologe die Monique van Hal Scheffer heeft onderzocht, Corine de Ruiter, heeft de familie van Jos van Hal Scheffer eind vorige week een klacht ingediend, meldt NRC Handelsblad. De Ruiter schilderde Jos van Hal Scheffer in haar onderzoek af als een ‘psychisch instabiele man’, zoon van een schizofrene moeder bovendien, terwijl zij nooit met familieleden had gesproken om dit te verifiëren. De familie van Van Hal Scheffer doet deze lezing af als aperte onzin en diende daarom de klacht in. Tijdens de zitting van maandag gaf de officier van justitie aan ‘weinig waarde te hechten’ aan het onderzoek van De Ruiter, mede vanwege de foutieve conclusies.