Een recente beslissing van het Europese Hof van Justitie verruimt de vrije advocaatkeuze van rechtzoekenden, aldus een antwoord op prejudiciële vragen van het Belgische Grondwettelijk Hof. Het Nederlandse Verbond van Verzekeraars stelt echter dat de beslissing niet voor Nederland geldt.
Het is inmiddels al jaren zo dat een rechtzoekende met een rechtsbijstandsverzekering een eigen advocaat kan inschakelen vanaf het moment dat de verzekerde verzeild raakt in een juridische procedure. Het Europese Hof van Justitie heeft half mei naar aanleiding van vragen in een Belgische zaak bepaald dat de in België wettelijk geregelde buitengerechtelijke en gerechtelijke bemiddelingsprocedure ook onder de gerechtelijke procedure valt, zoals is gedefinieerd in de EU-Richtlijn.
Volgens het Europese hof kan namelijk ‘elke fase die kan leiden tot een procedure bij een gerechtelijke instantie, zelfs een voorafgaande fase’, […] onder het begrip “gerechtelijke procedure” vallen.’ Het hof heeft het begrip ‘procedure’ in dit verband kortom uitgebreid tot aan de voorfase van een juridische procedure, waarin ‘de rol van de advocaat of vertegenwoordigers zelfs nog belangrijker kan zijn’. Het directe gevolg hiervan is dat een Belgische verzekerde zelfs in een bemiddelingsprocedure al het recht heeft op vrije advocaatkeuze, zelfs als een juridische procedure nog niet zeker is.
Het Verbond van Verzekeraars in Nederland, dat onder andere grote (rechtsbijstands)verzekeraars als Arag, Achmea en DAS vertegenwoordigt, stelt echter dat deze uitspraak niet van toepassing is op Nederlandse rechtsbijstandsverzekeringen. De regel wordt weliswaar ruimer uitgelegd, maar dit ligt volgens de branchevereniging uiteindelijk aan een verschil tussen het Belgische en Nederlandse systeem.
‘In Nederland is geen sprake van een wettelijk geregelde en met waarborgen omklede bemiddelingsprocedure,’ stelt het Verbond in een schriftelijke reactie. ‘Zo kent de wet in België in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld bij sommige arbeidsrechtkwesties, een verplichte bemiddelingsprocedure voordat het geschil wordt aangedragen bij een rechter. In de Nederlandse wet is dat niet het geval. Rechtsbijstandsverzekeraars zijn daarom van mening dat de uitspraak geen invloed heeft op de Nederlandse situatie.’
Er is in het afgelopen decennium veel gediscussieerd en geprocedeerd tussen rechtzoekenden en verzekeraars over de vrije advocaatkeuze. In 2013 bepaalde de rechter dat de vrije advocaatkeuze ook van kracht is als procesvertegenwoordiging niet verplicht is. In 2016 bepaalde het Europese Hof van Justitie in een Nederlandse arbeidsrechtkwestie dat ook bij ontslagprocedures bij het UWV en bij bezwaarprocedures in het bestuursrecht het recht op vrije advocaatkeuze geldt.