Zuidas-advocaten zouden minder spiritueel zijn dan ‘de gemiddelde schoenzool’, maar er zijn ook signalen die wijzen op het tegendeel. Hoe zit het echt? Zijn advocaten bereid om zich spiritueel te ontwikkelen, en wat moeten ze daarvoor volgens goeroes doen? “Contact met overledenen brengt je veel.” Het eerste deel van een tweeluik over spiritualiteit op de Zuidas. En de Roterdamse Weena.
Door Patricia Jacob
Arbeidsrechtadvocaat Karin Bodewes veranderde na haar burn-out van koers. Ze wisselde het ene Zuidas-kantoor (‘moloch’ Baker Mckenzie) in voor het andere (‘boutique’ Shearwaters) en verwijderde alle poespas uit haar leven. Daarnaast telt ze nu dagelijks haar zegeningen – een tip uit The Magic van schrijfster Rhonda Byrne.
Sommige lezers kregen jeuk van Bodewes’ verhaal op Advocatie, maar het gros vond het inspirerend. De positieve reacties passen bij de Zuidas nieuwe stijl; in het Amsterdamse zakendistrict lijkt zen het nieuwe cool. Vóór of na het werk komen advocaten ‘even uit hun hoofd’ op de yogamat. Bij Loyens & Loeff hoeven ze daar niet eens de deur voor uit; de yogalerares komt op kantoor. Willen medewerkers van LoLo aandacht schenken aan het nu, dan kunnen ze ook binnen blijven. Sinds maart zijn er namelijk inhouse lessen in mindfulness. Spiritualiteit is inmiddels Zuidas-fähig.
Levensvragen
Een ondernemingsrechtpartner van CMS fluit me terug: “Bodewes’ verhaal is geen maatstaf. De gemiddelde schoenzool is spiritueler dan ik, en dat geldt voor de meeste advocaten die ik op de Zuidas ben tegengekomen.”
Volgens experts kun je yoga en mindfulness bovendien niet gelijkstellen aan spiritualiteit. De meeste Zuidas-advocaten doen yoga om effectiever te functioneren, niét om antwoorden op levensvragen te vinden. Hoe nuttig mindfulness-lessen ook zijn, een persoonlijke zoektocht naar waarheid, essentie en zingeving is echt wat anders. Coach en healer Caroline Bun: “Mindfulness is een manier om stress te hanteren en jezelf meer te accepteren. Een mooi begin voor een spirituele reis. Maar wil je spiritualiteit ervaren, dan moet je bereid zijn om dieper te gaan.”
Zouden Zuidas-advocaten daartoe bereid zijn? En wat houdt dat zoal in?
Meditatie
“In deze hectische en welvarende tijden vragen mensen zich eerder dan vroeger af wie ze zijn en wat echt geluk is”, zegt yogadocent Rolandjan van Mulligen van De Nieuwe Yogaschool, Delight Yoga. “Een burn-out kan een aanleiding zijn voor zulke levensvragen, evenals een ontslag of scheiding. In de yoga zeggen we: the only way out is the way in. Breng je je aandacht naar binnen, dan vind je antwoorden.”
Zijn visie slaat aan bij Zuidas-advocaten en andere mensen met drukke banen. “Yoga wordt vaak gebruikt om stress te managen, maar de essentie van yoga is zelfrealisatie: helder weten wat je ten diepste bent.” De kennis over self inquiry deed hij onder meer op bij de Brits-Jamaicaanse goeroe Sri Mooji. Tijdens de yogalessen combineert Van Mulligen yoga-poses met zelfonderzoek. Bij zijn Circle of Truth, een cyclus van acht bijeenkomsten, domineert self inquiry. Die innerlijke speurtocht vindt vooral plaats tijdens meditaties.
Tijdens de cirkel vraagt Van Mulligen deelnemers twee keer per dag solo te mediteren. Daarnaast mediteren ze en groupe en delen ze hun ervaringen. “Ik nodig hen uit om hun gevoelens en gedachten te observeren; heel neutraal, zonder die te willen veranderen. Onze aandacht wordt vaak beheerst door dingen van voorbijgaande aard: gedachten, emoties. Maar er is iets wat dit allemaal waarneemt. Die waarneming, dat gewaarzijn, is de enige constante: het is de essentie van wie je bent.”
Hij vervolgt: “Je ware ik wordt niet beïnvloed door je lichaam, gedachten of wat dan ook. En dat terwijl velen geloven dat hun geluk afhangt van omstandigheden. Na de cyclus realiseren deelnemers zich dat deze aanname onjuist is en dat het ware geluk losstaat van bijvoorbeeld hun baan of relatie. Ze ontdekken dat dit geluk in hunzelf zit. Dat is even wennen, maar het geeft ook vrijheid: hun ‘controle-mechanisme’ ontspant, en ze durven het leven te nemen zoals het komt.”
Inspiratie
“Bij ons hoef je niet te zoeken naar je innerlijke fluit,” grapt predikant Ruben van Zwieten, artistiek leider van De Nieuwe Poort, een huis voor ontmoeting en inspiratie op de Zuidas en aan het Rotterdamse Weena. “Op de Zuidas draait alles om werk en carrière, maar er is meer in het leven.”
Zakelijk leider Rob Ittmann vult aan: “Als professionals het trucje doorhebben, komen vaak de vragen: waar doe ik het voor, wat is mijn roeping? Wij willen ze nieuwe beelden en denkwijzen geven.” “Wij willen ze inspireren”, aldus Van Zwieten. “Spiritualiteit komt van het Latijnse ‘spiritus’, geest. De Romeinen en Grieken hadden het al over spiritus extra nos; onze geest raakt geïnspireerd door iets dat van buitenaf tot ons komt. Inspiratie ontstaat in de ontmoeting met de ander, iemand die anders is dan jij.” Ittmann: “Andere inspiratiebronnen zijn literatuur – Multatuli, filosofen als Plato en Seneca, de bijbel – muziek en kunst.” Van Zwieten: “We moeten loskomen van de arrogantie dat we alles uit onszelf kunnen halen.”
De heren winden zich op over de ‘ontlezing’ op de Zuidas. Volgens Ittmann regeren bulletpoints en excelsheets. Van Zwieten merkt dat veel advocaten weinig rechtsfilosofische kennis hebben. “Bij wetsteksten telt zowel de letter als de geest. Veel advocaten noemen Stephen Covey, Ben Tiggelaar of hun kinderen als inspiratiebron. Hoe kunnen ze met die kennis nou de geest van de wet optimaal duiden?”
Ittmann: “Als je jezelf voedt met meer beelden, sta je zakelijk en privé sterker. Je perspectief is breder. Je signaleert sneller dat een dossier een multidisciplinaire aanpak vergt. Of ontdekt sneller waar je het liefst je talenten wilt inzetten. Op de Zuidas of bij Amnesty.”
Professionals kunnen onder meer meedoen aan het jaarlijkse Valentijnsdag van De Nieuwe Poort, waar jong en oud elkaar ontmoet. Ze kunnen binnenlopen voor het lezen van oude bronnen, sociaal-maatschappelijk dialogen en de Tafel van XII, een leerprogramma van één jaar. Hierbij worden 144 professionals uit de non-profit sector, het bedrijfsleven en van advocatenkantoren als Allen & Overy, De Brauw en Nauta over twaalf tafels verdeeld en komen vier maatschappelijk urgente thema’s voorbij, waaronder Mens en Technologie, Homogeen en Divers. Elk onderwerp wordt in drie bijeenkomsten vanuit verschillende perspectieven getackeld: vanuit het nu, vanuit oude bronnen en vanuit de persoonlijke situatie.
Van Zwieten merkt dat medewerkers van multinationals meer openstaan voor inhoudelijke programma’s dan advocaten. “Advocaten zijn huursoldaten van degenen die aan de knoppen zitten. Ze zijn gespitst op de uren die ze moeten maken en doen liever iets waarmee ze opleidingspunten kunnen scoren. De ‘bazen’ zijn eerder bereid om zich te laten inspireren en zijn ontvankelijker voor openbaringen.”
Deel II van Spiritualiteit op de Zuidas is hier te lezen