Voormalig Pels Rijcken-notaris Frank Oranje heeft tenminste tien miljoen euro verduisterd, zo komt naar voren uit diepgravend onderzoek van de kranten FD en NRC. De Haagse deken Arjen van Rijn start intussen ook een onderzoek naar de advocatenpraktijk van Pels Rijcken, bevestigt hij.
Foto: Robin Utrecht / ANP / Hollandse Hoogte
De juridische wereld trilt op haar grondvesten sinds de onthulling dat de begin november overleden notaris en bestuursvoorzitter van Pels Rijcken in drie dossiers miljoenen van rechthebbenden heeft weggesluisd. Vakgenoten vragen zich publiekelijk af hoe dit heeft kunnen gebeuren. Het ‘In Memoriam’-bericht over Oranje is inmiddels verwijderd van de website van Pels Rijcken. Ook staat hij niet meer vermeld als voormalig lid van het adviesorgaan Gecombineerde Commissie Vennootschapsrecht van de KNB. En er komt een anekdote bovendrijven hoe hij tijdens een Pels Rijcken-symposium in 2017 zelf uitgebreid sprak over ‘integer ondernemen’ en een moreel kompas.
Hoewel er nog vele vragen leven over de fraude en de beweegredenen van Oranje, komen er deze dagen steeds meer details over drie specifieke fraudegevallen naar buiten. Uit onderzoek van de Fiod is gebleken dat Oranje als notaris jarenlang substantiële bedragen wegsluisde naar privérekeningen. De verduisterde miljoenen behoren vooral toe aan (buitenlandse) beleggers in de Zwitserse verzekeraar Converium (het leeuwendeel van het nu bekende bedrag, negen miljoen) en internetbedrijf World Online. Maar ook is er volgens onderzoek van NRC en het Financieele Dagblad geld gestolen van gemeenten en provincies.
Zonder pottenkijkers
Dit alles kon gebeuren via een eigen stichting van Oranje, waarvan hij de enige bestuurder was en die hij kort voor zijn zelfmoord ophief. Bij de oprichting van de stichting waren wel twee Pels Rijcken-juristen betrokken, aldus het FD, van wie er een inmiddels is overleden. Maar als enige bestuurder beheerde Oranje de stichting geheel zelfstandig, zonder pottenkijkers. Gedurende de afgelopen tien jaar veranderde de stichting een aantal keer van naam.
Het geld van de beleggers in Worldonline en Converium beheerde hij in de rol van escrow-agent, oftewel een tussenpersoon. Dit nadat deze bedrijven forse schikkingen hadden getroffen met hun beleggersorganisaties, omdat beleggers in deze bedrijven onjuist waren geïnformeerd. Zij hadden hun gelden via de notaris terugbetaald moeten krijgen, maar dit gebeurde – deels – niet, zonder dat deze (buitenlandse) beleggers er ook maar iets van wisten. Het geld werd niet gemist, en dat wist Oranje, zo suggereert een anonieme ingewijde in het FD. “Kennelijk zag Oranje dat als gevonden geld, omdat niemand het miste.”
De meest recente sporen van – waarschijnlijke – fraude zijn terug te leiden naar 2014, rond de verkoop van afvalverwerker Attero door zes provincies en 116 gemeenten aan private equity-fonds Waterland voor circa 170 miljoen euro. Pels Rijcken begeleidde de verkoop voor de overheden; op een aparte, geblokkeerde rekening was 13,5 miljoen euro voor eventuele claims. Oranje beheerde deze gelden van ‘Project Amsterdam’. Onduidelijk is nog in hoeverre provincies en gemeenten zijn benadeeld.
Demissionair minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid liet dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer nog doorschemeren dat de overheid niet was geraakt door de fraude van Oranje. Er is geen zorg ‘ten aanzien van de kwaliteit en legitimiteit van de werkzaamheden van de Landadvocaat ten behoeve van de Staat’, schreef Grapperhaus, al repte de minister niet specifiek over werkzaamheden voor lagere overheden. Hij deelde deze conclusie op basis van een onafhankelijk onderzoek bij Pels Rijcken, uitgevoerd door Houthoff.
Pels Rijcken wentelde zich dinsdag in een persverklaring over de fraude direct in de slachtofferrol, maar heeft hierin ook bevestigd dat interne procedures binnen het kantoor inmiddels zijn aangescherpt. Dat suggereert dat tot voor kort niet alles even goed op de orde was. Het lijkt er sterk op dat er bij de genoemde transacties onder de hoede van Oranje geen tweede paar ogen heeft meegekeken. Desalniettemin heeft Pels Rijcken zelf aangifte gedaan tegen Oranje, onderstrepend dat het kantoor zelf geen verdachte is. Van de weggesluisde bedragen ontbreekt nog ieder spoor. De verdwenen gelden zijn aangezuiverd en naar de rechthebbenden gestort.
Deken onderzoekt advocatenpraktijk
Terwijl het Bureau Financieel Toezicht (BFT) het notariaat van Pels Rijcken en de fraudegevallen onder de loep gaat nemen, start de Haagse deken Arjen van Rijn zijn eigen onderzoek naar de advocatenpraktijk en governance binnen het kantoor van de landsadvocaat, waar hij overigens zelf tot eind 2011 partner was.
“Ik wil vaststellen of er advocaten betrokken zijn geweest bij het handelen van de heer Oranje,” zegt Van Rijn desgevraagd. “Daar lijkt het tot nu toe niet op, maar ik wil en moét dit toch zelf onderzoeken.” De deken gaat er vanaf dinsdag mee aan de slag. Over zijn aanpak – Pels Rijcken telt momenteel circa 160 advocaten – of de verwachte duur van het onderzoek wil Van Rijn niets zeggen. “Ik zal het voortvarend oppakken.”
Pels Rijcken behoort tot de grootste advocatenkantoren van Nederland. Bijna de helft van de jaaromzet van ruim 50 miljoen euro is afkomstig uit werkzaamheden voor de ‘landsadvocaat’, die de Rijksoverheid, provincie en gemeenten bijstaat in juridische procedures.
Zie ook:
– Overleden oud-bestuursvoorzitter Pels Rijcken beschuldigd van miljoenenfraude
– Minister: ‘Geen zorg over kwaliteit werk landsadvocaat voor de Staat’
– Pels Rijcken-managing partner Frank Oranje overleden