“How to do more with less?” Dat was het centrale thema op de ACCE jaarbijeenkomst in Berlijn (bedrijfsjuristen) eind mei. Bekend legal-orakel en professor Richard Susskind opende de conferentie met zijn bespiegelingen over de nabije toekomst. Wat kunnen juristen leren van de huidige trends in juridische dienstverlening en technologie om elkaar en zichzelf beter van dienst te zijn? Echt nieuw is het allemaal niet voor wie Susskind een beetje volgt, maar het wordt wederom met verve gebracht door het onliner-kanon.
Door Juriaan Mensch
“Wat is een juridische dienst eigenlijk?” Susskind laat een foto van een boormachine zien. “Is dit wat Black & Decker verkoopt?” vraagt hij de zaal wijzend naar de boor. Dat lijkt een inkopper. Het volgende plaatje is van een gaatje in een muur. Zijn punt is duidelijk. De advocaat verkoopt nu nog te vaak een boormachine, maar niet het gat in de muur. En dat is de klant uiteindelijk wil.
“Dus neem een stap terug en vraag je af: wat is het gat in de muur? Ofwel, wat doen we in het leven als (in-house) advocaat en waarom zou men grote bedragen voor die diensten betalen? Hoe voegen we waarde toe aan de wereld waarin we leven? Dat is de vraag,” meent Susskind.
Er kan nog veel beter dus. Outside counsel zijn volgens de in-house lawyers die Susskind spreekt nog te vaak de ambulance beneden in de afgrond, niet het hek tussen hen en de afgrond. “Do not respond, anticipate! In-house counsel doen aan legal risk management, niet aan litigation.” De advocaat moet dat nog steeds beter beseffen. Die verandering van mindset is in gang, maar voltrekt zich langzaam, volgens Susskind.
Bespoke
Het Susskind evangelie is al velen bekend: klanten willen best betalen voor expertise, maar niet voor standaardwerk. Daar gaat het dus om: wat is standaardwerk en wat is bespoke? De term die hij hanteert is een mooi Engels woord voor ‘op maat’. Uurtje-factuurtje is bij dat maatwerk best op zijn plaats, maar voor het overige, aan het eind van het spectrum dat van specialistisch naar standaard loopt, past er soms prima een fixed fee voor de advocaat. Of kan er naar andere dienstverleners worden ge-outsourced. Susskind: “Zeggen dat je alleen op uurbasis werkt, is niet alleen een feitelijke, maar ook een strategische claim: zo doen wij ons werk als kantoor, beweer je in wezen.”
“Maar ons werk is anders,” beweren advocaten nog graag als het idee om hun werk op te knippen langskomt, volgens Susskind. De zaal lacht, want men herkent dit geluid onmiddellijk. Opknippen en verdelen kan natuurlijk best, ook in de advocatuur, en het zal steeds vaker gebeuren. Een voorbeeld van de anatomie van een juridische kwestie, een litigation in dit geval: document review, legal research, process management, litigation support, e-discovery en -disclosure, strategy, tactics, negotiation en advocacy.
Legal outsourcing analist
Susskind ziet precies daar een nieuwe rol ontstaan: die van legal sourcing analist. Degene die bepaalt hoe juridische processen moeten worden opgeknipt en verdeeld onder de verschillende dienstverleners, waar de advocatuur er inmiddels één van is geworden. De procesmanager –slash– litigator neemt de klus vervolgens over.
Verder hoort Susskind tegenwoordig steeds meer advocaten zichzelf procesmanager noemen – “na een driedaagse cursus,” voegt hij er schertsend aan toe. “Hoe klinkt het jullie in de oren als een procesmanager zich na drie dagen cursus recht zich een advocaat noemt? Het is een kunst.” Hij geeft de inhouse counsels een raad mee voor de omgang met de externe advocaat. Pik het niet langer: “Don’t price differently, but work differently.”
Automation versus innovation
Hoe kan technologie de manier waarop we werken veranderen? Advocaten – er wordt graag gegeneraliseerd op dit punt – moeten het een beetje ontgelden waar het op het aanpassingsvermogen aankomt. “Wie gebruikt er Twitter, Facebook?” wil hij weten. Verbazingwekkend weinig van de in-house lawyers in de zaal steken hun hand op. “In de VS gebruikt de helft van de in-house lawyers een iPad.” Susskind verhaalt over de opkomst van e-mail. Advocaten zeiden vijftien jaar geleden dat ze daar nooit aan zouden beginnen.
Dat moet veranderen, want meer doen met minder is dus het vraagstuk geworden voor de In-house legal departments, en technologie houdt een belofte in. Hoe balanceert een in-house legal team tussen kwaliteit en productie? Dat is het grote dilemma dat volgens Susskind uit drie delen bestaat: meer doen met minder mensen, kosten beheersen van de externe counsel, en meer legal en compliance kwesties oplossen.
De professor ziet daar twee strategieën voor zich. De eerste: efficiënter werken door bovengenoemd opknippen van juridische klussen, multi-sourcing en de commodificatie van het werk.
De tweede strategie, waar technologie een belangrijke rol in speelt, is verregaande samenwerking tussen in-house departments van verschillende bedrijven. Susskind ziet met name in het community building grote winst. Enkele andere tech-trends die het landschap van juridisch handelen zullen veranderen: er moet een soort Wikipedia voor recht ontstaan. Of zoals er voor simpele juridische documenten Legalzoom.com is, een platform om zelf documenten op te stellen. Of neem Yammer, een social network, maar dan voor bedrijven. Zo kan kennis worden uitgewisseld en besparingen gerealiseerd.
Online Dispute Resolution (ODR) zal groeien. Ebay noemt hij als voorbeeld met meer dan 60 miljoen geschillen per jaar. Die kunnen niet allemaal door een jurist persoonlijk worden behandeld. Ook advocaten zullen op die wijze gaan werken. Daarnaast is er de komst van de al genoemde closed client communities als wiki’s, maar dan speciaal gericht op bepaalde gebruikers: groepen bedrijven binnen bedrijfstakken. En online veilingen zullen gewoon worden: een juridisch probleem wordt tegen de laagste prijs verkocht aan diegene die de klus in de vingers heeft.
Onliner-kanon
Het klinkt iedereen als muziek in de oren. De prof is een waar one-liner kanon: “The next decade will be unrecognizable.” “Changing the mindset is the challenge.” “The future is here, it’s just not evenly distributed.” ” The best way to predict the future is to invent it.” En ga zo maar door. De toekomstmuziek van Susskind hoeft nu alleen nog maar alledaagse waarheid te worden.