Deze week in onze serie Jurist in Bedrijf een gesprek met zelfstandig bedrijfsjurist Michiel van Ast. Hij heeft inmiddels voor heel wat bedrijven gewerkt en kan alles vertellen over het juridisch ondernemerschap. Hij is zelfs bezig met een volgende stap. “Ik ben een zelfstandige jurist die interim-opdrachten en advieswerk in IT en telecom doet, maar ik denk ook na over andere vormen van ondernemen.”
Door Sanne van Brunschot
Om te beginnen: Hoe bent u in het vak terechtgekomen?
“Na mijn rechtenstudie werkte ik vijf jaar als advocaat bij Lovells in Amsterdam, waar ik voornamelijk IT-gerelateerd werk deed. Daar is de basis gelegd. Een ontzettend leuk kantoor waar ik veel geleerd heb, maar op een gegeven moment gaf de doorgaans grote afstand tot de cliënt mij minder voldoening. Ik wilde graag meer kunnen samenwerken met degenen die een bepaalde dienst of product ook daadwerkelijk bouwen en verkopen. Dichter op het vuur. Ik kwam terecht bij telecom startup Worldmax, waarvan ik de rise and fall heb meegemaakt. Inhoudelijk was die tijd minstens zo boeiend als de advocatuur, maar het meedenken op commercieel en strategisch vlak maakte het voor mij pas echt interessant. Daarna ben ik voor mezelf begonnen.”
Waarom?
“Worldmax maakte door omstandigheden helaas niet de geplande groei door, waardoor het drastisch moest afslanken. Dat trof ook mij, maar ze wilden wel heel graag van mijn diensten gebruik blijven maken. Juist toen. Toen kwam de gedachte op om voor mezelf te beginnen. Ik ben gespecialiseerd in IT- en telecommunicatierecht en het leek me erg interessant om mijn carrièrepad heel gefocust, op verschillende plekken verder te ontwikkelen. De flexibiliteit sprak mij ook aan; niet de hele dag, vijf dagen in de week in hetzelfde pand op dezelfde plek met dezelfde mensen werken, maar dat juist ook gevarieerder invulling geven. Dat is gelukt. Met Worldmax en vrij snel daarna een eerste interimopdracht is het balletje eind 2009 gaan rollen. Inmiddels werk ik voor zowel multinationals als startups. Die combinatie is erg leuk en de manier waarop ik dat doe geeft veel voldoening. Vaak werk ik als interimmer voor een aantal maanden in-house, maar meer en meer geef ik ook advies vanuit mijn eigen kantoor.”
Hoe kom je aan werk als zelfstandige?
“Aanvankelijk via bureaus die bemiddelen tussen de opdrachtgever en de zelfstandige jurist. Veel interimopdrachten worden nog steeds op die manier ingevuld. In het begin ben ik een aantal van die bureaus langsgegaan om kennis te maken en aan te geven dat ik beschikbaar was. Dat leverde gelukkig snel een mooie interimopdracht op, voor zes maanden bij Capgemini. Daarna volgden andere opdrachten, waaronder bij Philips, Canon en T-Mobile. Deels via bureaus, maar naarmate ik zichtbaarder word meer en meer ook uit eigen netwerk. Advieswerk komt veel via via binnen. Gericht acquireren doe ik nog niet echt, maar LinkedIn is voor mij bijvoorbeeld wel een hele belangrijke tool.”
Waarom zijn interim-juristen interessant voor bedrijven?
“Om verschillende redenen. Je hebt onderbezetting, door bijvoorbeeld ziekte of zwangerschap. Je neemt het voor bepaalde tijd over en dan ga je weer weg. Je hebt ook projecten waarbij specifieke kennis nodig. Het is dan vaak interessanter om tijdelijk een jurist in huis te hebben die meeloopt in het project, dan af en toe een gerichte vraag aan een advocaat te stellen. En wat je steeds meer ziet is dat bedrijven een flexibele schil ontwikkelen. Zij hebben voor de kerntaken een aantal juristen in vaste dienst, maar houden er in hun budgetplannen rekening mee dat ze ook over een aantal flexibele krachten kunnen beschikken. Verder heb je ook vrij veel bedrijven die te klein of nog net niet groot genoeg zijn om een vaste jurist in dienst te nemen, maar die wel tegen serieuze juridische kwesties aanlopen. Dan ben je een soort rode telefoon; als er iets is dan bellen ze en dan help je ze of verwijs je ze door.”
Wat is de toegevoegde waarde die je als zelfstandige biedt?
“Kennis is natuurlijk belangrijk, maar wordt op een bepaald niveau voorondersteld. Ik merk dat mijn toegevoegde waarde naast grondige kennis van IT-recht vooral op soft skills ligt; een probleem uit handen nemen, goed met mensen uit de business samenwerken, met een frisse blik meedenken, flexibel zijn. Comfort bieden, dat wordt gewaardeerd. Of het nou om interimopdrachten of advieswerk gaat, mijn ervaring is dat mensen uit de business het prettig vinden om met mij te werken, omdat ik verder kijk dan alleen het juridische. Verder werk je als interimmer relatief efficiënt: je wordt minder gehinderd door interne politiek en bijzaken. Het is overigens sowieso een relatief dankbare rol, omdat je eigenlijk altijd een tekort opvult. Tijdens een interimopdracht wil ik meer een collega dan een externe consultant zijn. Al weet natuurlijk iedereen dat ik ook weer wegga.”
Denkt u dat het aantal zelfstandige juristen groeit?
“Ik denk het wel, maar echt zeker weet ik het niet. Juristen kunnen verschillende beweegredenen hebben om zelfstandig te gaan werken. Je hebt juristen die hun baan zijn kwijtgeraakt en tijdens het solliciteren toch iets inhoudelijks willen doen, je hebt mensen die er juist al een hele carrière op hebben zitten en daarna nog wat zelfstandig advieswerk willen doen, en je hebt mensen – en daar schaar ik mezelf onder – die heel bewust hiervoor kiezen en dit ook echt als hun werk zien. Welke groep voor die eventuele groei zorgt, weet ik niet, maar wat ik merk is dat mensen steeds bewustere keuzes maken, zowel privé als zakelijk. Met oogkleppen op keihard werken voor een belang dat je niet echt deelt, daar doen velen het niet meer voor. Steeds meer mensen zijn kritisch en gaan verkennen wat ze eigenlijk echt willen.”
Is er wel genoeg werk?
“De markt is momenteel vrij slecht. Ik ben medio 2009 begonnen, toen het al niet best was en het is volgens mij niet veel beter geworden. Er zijn minder opdrachten en toch vrij veel zelfstandige juristen. Met name voor inhoudelijk bredere posities is de concurrentie groot en staan de tarieven erg onder druk. Als IT-jurist zit ik gelukkig in een behoorlijke niche: goede IT-juristen zijn schaars, terwijl het een rechtsgebied is dat altijd actueel is. Ik heb dan ook nog nooit zonder werk gezeten. Althans, niet onvrijwillig. Maar ondernemen blijft natuurlijk een risico. Als je geen werk hebt, dan verdien je ook niets. Er zijn om die reden ook zelfstandige juristen die weer terug in loondienst gaan, omdat het stagneert en ze nog wel die hypotheek moeten betalen.”
Hoe goed verdien je als zelfstandige?
“Dat hangt natuurlijk sterk af van hoeveel werk je hebt en welk tarief je daarvoor hanteert. Als ik continu werk heb, dan verdien ik per saldo wel meer dan ik op dit moment in loondienst zou doen. Op zich mag dat ook wel, want zaken als pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekering moet ik zelf regelen, maar ook een buffer voor dagen dat ik niet kan werken wegens ziekte, vakantie of omdat ik onverhoopt tijdelijk geen werk zou hebben. Als interimmer start je gemiddeld genomen bij een jaar of zes werkervaring. Er wordt wel onderscheid gemaakt in tarieven tussen iemand die net is begonnen en iemand die al langer bezig is, maar op een gegeven moment zit er niet zoveel verschil meer tussen iemand met veel ervaring of met heel veel ervaring. Dus als je een beetje jong begint en veel werk hebt, zal je snel meer verdienen dan in loondienst. Maar als advocaat ga je na verloop van tijd ook relatief snel omhoog. Kortom, als je het goed doet is het net als in de advocatuur financieel prima, maar als je weinig werk hebt dan voel je dat direct.”
Werkt u alleen op basis van uurtje-factuurtje?
“Voor een interimopdracht kom je doorgaans tot een tarief per aanwezigheidsuur. De duur van de opdracht en het aantal uren per week worden vastgelegd. En als je weet dat je een half jaar lang 32 uur in de week werk hebt, ben je best bereid een lager tarief te accepteren dan je voor los advieswerk zou doen.
“In de adviespraktijk werk ik in feite net als een advocaat en schrijf ik nauwkeurig de daadwerkelijk bestede tijd. Ik werk dan overigens ook regelmatig met fixed fees. Startups bijvoorbeeld hebben nog niet zulke diepe zakken en willen graag van te voren heel precies weten waar ze aan toe zijn. Een vaste prijs biedt dan uitkomst. Uiteindelijk gaat het natuurlijk allemaal om dezelfde tijd die ik maar één keer kan besteden, maar daar ligt wel degelijk een kleine business case aan ten grondslag om op jaarbasis een bepaalde omzet te halen.”
Pakt u alle opdrachten aan?
“Nee, ik ben gespecialiseerd in IT-recht in brede zin en binnen dat profiel zoek ik werk. Dat is waar ik goed in ben en dat is vooral ook wat ik leuk vind. Een opdracht of klant die daar niet toe te herleiden is, is voor mij minder interessant. Als ik dat allemaal wel zou aannemen, verwatert mijn profiel. Bovendien heeft een opdrachtgever er niets aan als ik ga beunen. Dan breng ik hem liever in contact met een zelfstandig jurist die daar beter in thuis is. Ik heb in de loop der jaren een sterk netwerk ontwikkeld. Zo helpen we elkaar ook een beetje.”
Wat zijn uw toekomstplannen?
“Momenteel doe ik dus met name interim- en advieswerk. Dat blijf ik niet op deze manier tot mijn pensioen doen. Ik heb sterk de overtuiging dat er meer in zit. Ik denk ook veel na over andere vormen van ondernemen en heb de eerste stappen daartoe ook al gezet. Samen met Jeroen Schouten, een zelfstandige jurist waar ik veel mee samenwerk en met wie ik een visie deel, wil ik onze manier van werken wat breder in de markt voor IT en telecom gaan zetten. We merken namelijk dat er bij veel bedrijven behoefte bestaat aan juristen die verder kijken, die meedenken. Aan juristen die weten hoe de business werkt en hen kunnen uitleggen wat hun behoefte op juridisch vlak zou moeten zijn, in plaats van dat ze die vraag zelf moeten gaan formuleren en daarna ook nog maar iemand moeten zien te vinden die die vraag zou kunnen beantwoorden. Dat kan echt beter. Dat hoeft overigens helemaal niet te bijten met de advocatuur. Wij zitten veel dichter op de business dan een traditionele advocaat, en daardoor concurreren we vaak ook niet echt met ze. Sterker nog, we hebben erg veel contact met advocatenkantoren. We merken ook dat zij het wel interessant vinden wat we doen. We zijn voor hen soms ook een beetje de oren en ogen binnen bepaalde bedrijven. Dat kan als brug werken.”
“Uitdaging voor mij is wel hoe ik die positieve ervaring die bedrijven hebben door met mij te werken wat meer van mijzelf kan gaan loskoppelen. Het is nu eigenlijk ontzettend persoonlijk. Als ik zelf geen tijd heb, kan ik niet zomaar iemand anders sturen. Dat is op zich ook iets moois dat veel voldoening geeft en dat wil ik eigenlijk ook zoveel mogelijk behouden, maar om écht te groeien zal je uiteindelijk toch moeten gaan leveragen, zoals dat binnen advocatenkantoren gebeurt. Dan moet je niet alles maar zelf willen doen.”