Van de duizenden Nederlanders die momenteel van hun vakantie genieten, zullen velen hun reis hebben geboekt via TUI Nederland, waar onder meer de merken Holland International, Arke en Kras onder vallen. Als een van de twee vaste bedrijfsjuristen binnen het concern is Jasper van der Most gespecialiseerd in privaat luchtrecht, al is het spectrum van zijn werkzaamheden enorm veel breder.
Door Joris Rietbroek
Met een omzet van 1,7 miljard euro in 2013 en jaarlijks circa 1,5 miljoen reizigers is TUI Nederland marktleider binnen de Nederlandse reisbranche. Het bedrijf is onderdeel van het beursgenoteerde TUI Travel PLC, het grootste Europese reisconcern dat opereert in zo’n 180 landen. Bij TUI Nederland werken ruim 2.500 medewerkers, verspreid over vijf vestigingen en de Arke winkels door het hele land.
Van der Most is als legal counsel werkzaam op het hoofdkantoor in Rijswijk. Hij studeerde rechten in Leiden en koos bewust voor deze stad omdat hier het uitgebreide keuzevak luchtrecht werd aangeboden, tevens het onderwerp waarop hij afstudeerde. Eerder werkte hij als bedrijfsjurist bij KLM, waar hij zich onder meer met vliegtuigonderhoudscontracten bezig hield, en bij de Luchtverkeersleiding. Tussendoor was hij nog 3,5 jaar advocaat bij Van Traa Advocaten.
De luchtvaart fascineerde Van der Most van kinds af aan mateloos, al had hij niet de klassieke jongensdroom om piloot te worden. “De dynamiek en de complexiteit ervan vind ik nog altijd bijzonder, van grondafhandeling tot technische diensten en vluchtvoorbereidingen: er komt zoveel bij kijken. Los daarvan blijft vliegen toch iets magisch, zoals een 400.000 kilo wegende kist de lucht in kan gaan.”
Privaat luchtrecht
Advocatie spreekt Van der Most op een spannend moment: hij zal meer met zijn specialisatie privaat luchtrecht te maken krijgen nu ArkeFly, de eigen luchtvaartmaatschappij van TUI Nederland, sinds kort geen eigen bedrijfsjurist meer heeft. Het juridische werk voor de airline komt bij Van der Most en zijn collega te liggen. Bovendien is de merknaam Arkefly sinds eind juli opgeheven: de maatschappij deelt voortaan de naam van de gelijknamige touroperator: Arke.
“Op dit vlak wordt veel juridisch werk gecentraliseerd vanuit de TUI-groep verricht,” benadrukt Van der Most. “Zo worden de vliegtuigen die we bezitten vanuit de groep aangekocht, wat immers onze onderhandelingspositie bij bijvoorbeeld Boeing versterkt. Als wij een vliegtuig aankopen, wordt ook de juridische kant in Engeland geregeld, waarna er in Nederland hooguit nog een notaris bij komt kijken. In Nederland onderscheiden we ons overigens door als enige maatschappij met de Boeing Dreamliner te vliegen.”
Het privaat luchtrecht raakt eigenlijk alle juridische luchtvaartzaken waarbij geen overheden aan te pas komen, met een grote rol voor het aansprakelijkheidsrecht. “Om een extremer voorbeeld te noemen: ligt de aansprakelijkheid bij de luchtvaarmaatschappij of een vliegtuigbouwer als er op een dag onderdelen van een vliegtuig op een huis belanden?” legt Van der Most uit. Het publiek luchtrecht draait onder meer om overvlieg- en landingsrechten in verschillende landen. “Dat is zo’n specialistisch gebied, ik denk dat er in Nederland niet meer dan 50 mensen zijn die deze complexe regelgeving goed kennen.”
Hiermee zal hij dan ook niet veel te maken krijgen: “Er komen namelijk niet meer zoveel nieuwe routes bij. Tenzij we bijvoorbeeld opeens op Burkina Faso zouden gaan vliegen; dan gaan we in gesprek met de overheid, kijken we of Nederland een luchtvaartverdrag heeft met dat land, en wat daar dan aan afspraken in staat. Wie mag er hoe vaak op die bestemming vliegen?” Het privaat luchtrecht omvat in de praktijk vooral claims van ontevreden reizigers en vraagstukken over Denied Boarding Compensation, ofwel de vergoedingen die reizigers ontvangen als een vlucht hevig vertraagd raakt of overboekt is. “Daar is al tijden reuring over,” weet Van der Most. “De huidige Europese regelgeving is niet zo duidelijk, dus hier is veel over geprocedeerd.”
Juridische afdeling uitgebouwd
Voor de komst van Van der Most kende TUI Nederland een vrij groot verloop van juristen. Het was zes jaar geleden daarom aan hem en zijn collega – die gelijktijdig startte – om de juridische tak van het bedrijf opnieuw vorm te geven. “We hebben de afdeling opnieuw opgebouwd en intern gecommuniceerd dat er juristen zitten die graag alle vragen beantwoorden. De cultuur was inmiddels ontstaan dat mensen hun eigen gang gingen, want ‘de jurist houdt toch maar de boel op en stelt lastige vragen’, zodat juridische controle te vaak ontbrak. Dat is nu gelukkig anders: iedereen weet ons te vinden en de directie staat volledig achter ons. Er wordt geen contract meer ondertekend als juridische zaken er niet naar gekeken heeft.”
Het opstellen dan wel checken van diverse contracten neemt het leeuwendeel van zijn tijd in beslag. “We hebben bijvoorbeeld accommodatiecontracten met hotels op onze eigen bestemmingen waar we steevast kamers boeken, of contracten met de lokale agenten, die onze ogen en oren zijn op de bestemmingen. Ze scouten nieuwe accommodaties, voeren soms excursies uit en zorgen dat het ons ter plekke aan niets ontbreekt. Voor zulke agenten heb ik à la carte-contracten ontwikkeld waaraan zo nodig van alles toegevoegd kan worden.”
‘Bedrijfsjurist is een soort huisarts’
De legal counsel ondersteunen verder de marketingafdeling, adviseren in privacy- en compliancekwesties en houden algemene voorwaarden voor onder anderen consumenten, accommodaties en luchtvaartmaatschappijen up to date. Sporadisch houdt Van der Most zich bezig met fusies en overnames. “Toen OAD vorig jaar failliet ging, hebben we bekeken of we een deel van de boedel konden overnemen. Dat ging uiteindelijk niet door omdat D-Reizen OAD kocht.”
Op zo’n moment wordt Rotterdams advocatenkantoor Ploum Lodder Princen ingeschakeld voor aanvullend advies. “Daarin speelden ingewikkelde faillissementsrechtelijke kwesties die te omvangrijk waren om zelf over te adviseren,” vertelt Van der Most. “Als we denken dat iets onze expertise te boven gaat of als we iets heel zeker willen weten, doen we een beroep op advocatenkantoren. Als bedrijfsjurist ben je eigenlijk een soort huisarts. Die weet heel veel, maar tot op zekere hoogte en daarom verwijst hij patiënten zo nodig door naar een specialist.” BarentsKrans in Den Haag is voor TUI Nederland het vaste contact als het gaat om mededingingsrechtelijke zaken. Voor adviezen aan de Engelse PLC kunnen de diensten van een Zuidas-kantoor als Allen & Overy ingeroepen worden. “Met zulke grote namen is de board immers bekend.”
Oogje in het zeil na MH17-ramp
Soms spelen de legal counsel een rol als TUI Nederland uit veiligheidsoverwegingen moet besluiten reizen te schrappen. Zo vertrokken eerder dit jaar meerdere vluchten naar Egypte niet vanwege mogelijk onveilige situaties aldaar. Een dergelijk besluit wordt genomen op basis van informatie die de afdeling Health & Safety verkrijgt, onder meer van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. “We hebben de afgelopen jaren al meerdere malen onze operatie in Egypte moeten stilleggen vanwege de onrusten,” zegt Van der Most. “Dan worden er crisisteams opgericht waarin juridische zaken eveneens vertegenwoordigd is, al checken wij vooral of alles volgens de regels verloopt.”
Momenteel hebben de TUI-juristen ook te maken met de gevolgen van de crash met Malaysian Airlines-vlucht MH17 in Oekraïne. Op de vlucht zaten 21 reizigers van touroperator Sawadee, dat tot 2010 een dochteronderneming van TUI Nederland was, tot het werd verkocht aan een het Engelse moederbedrijf. Van der Most kan er begrijpelijkerwijs niet veel over kwijt. “Sawadee is een Nederlandse B.V. en heeft zelf geen juridische ondersteuning. Daarom springen wij achter de schermen bij, op bescheiden niveau. Zo onderhouden we contact met de verzekeraars die eventuele claims van nabestaanden af zullen handelen.”
Internationale samenwerking
Intussen werkt Van der Most in toenemende mate same met zijn collega’s in andere landen waarin de TUI-groep actief is. “Zo zijn we binnen de groep bezig met een standaardcontract voor langdurige accommodatie-inkoop,” vertelt hij. “Het is immers niet meer uit te leggen dat een hotelier vanuit TUI Nederland of Engeland twee contracten met verschillende voorwaarden en betalingstermijnen krijgt opgestuurd, terwijl hij zaken denkt te doen met dezelfde groep. Het is de uitdaging om een standaard te maken die acceptabel is voor alle landen en geldig is onder alle rechtstelsels. Dat lijkt goed te lukken; ik kan met recht zeggen dat ik daar echt trots op ben.”