Een bezoek aan ING voor een nieuwe aflevering in de serie In-House bij… is een interessante missie gelet op de onrust in de banksector, en temeer daar het bezoek plaatsvindt een dag voor de presentatie van de jaarcijfers 2010. In de ‘poenschoen’ aan de Amsterdamse Zuidas spreken we met Cornelis Blokbergen, Head Corporate Legal Department ING en Frans Demmers, Deputy General Counsel alsmede Head Global Legal Management & Support van ING Bank.
De turmoil die de bankensector in de greep heeft, lijkt afwezig bij ING, maar ook weer niet helemaal: de onderneming is per 2011 ‘operationeel gesplitst’ in een bank- en een verzekeringspoot, waarbij die laatste naar de beurs gebracht zal worden om uiteindelijk als zelfstandige onderneming verder te gaan. Hiermee komt na precies twintig jaar een einde aan het ING-concern als ‘bankverzekeraar’, een business-model dat als gevolg van de bankencrisis vanaf 2007 snel in diskrediet is geraakt.
De legal afdeling van het concern is reeds verdeeld in een groep-bank en een groep-verzekeringen; samen tellen deze groepen rond de 250 juristen. Frans Demmers leidt een deel van de nieuwe juridische afdeling van het hoofdkantoor van de bank die onder leiding staat van General Counsel Jan-Willem Vink; Cornelis Blokbergen is nog ‘achtergebleven’ als hoofd van het overkoepelende corporate legal department van het concern: dit team van rond de dertig juristen zal na de definitieve afsplitsing van de verzekerings-poot worden geïncorporeerd bij het team banking van Vink. In die zin: turmoil genoeg dus, aan de Amsterdamse Zuidas.
Cornelis Blokbergen: “Onder de 250 juristen zitten veel tijdelijke krachten, omdat we mede als gevolg van de splitsing met een enorme extra work load worden geconfronteerd: regulatory aspecten van de splitsing – wij doen hiervoor het insurance-gedeelte voordat we zullen opgaan in het banking-team – maar ook veel desinvesteringen.” Recent verkocht ING zijn vastgoedbeleggings-onderdeel voor rond de 1 miljard dollar en in 2009 de Private Banking activiteiten in Zwitserland en Azië. Het Amerikaanse deel van ING Direct staat op de verkooplijst. De afgelopen jaren heeft ING tientallen activiteiten afgestoten, met name non-core activiteiten in gebieden als Azië, Latijns-Amerika en Australië. Naast de naderende splitsing en het andere ‘grote ding’ dat de agenda en de media-coverage rond ING bepaalt: het afbouwen van de staatssteun.
Het nieuwe legal department van de ING Bank heeft geen een divisie-structuur, waarvan wel sprake was in 2006 toen we een eerdere aflevering over ING presenteerden in deze serie. Nu is er een meer ‘geografisch gedreven’ structuur, waarin lokale juridische staven – ook in Nederland – worden aangestuurd vanuit het hoofdkantoor waar een geïntegreerd one bank legal department de lijnen uitzet voor het hele concern.
Het nieuwe Legal department voor de bank op het moment van het gesprek (dus nog zonder het team van Blokbergen) wordt door Demmers omschreven als ‘een bont gezelschap’. Er is naast de Global Legal Management & Support groep van Demmers met 12 juristen en paralegals een groep-IT/Procurement/Privacy onder leiding van Vroukje van Oosten Slingeland van acht juristen, een groep Financial Markets & Equities van 30 juristen onder leiding van Rein Graat, een groep Lending & PCM (Payment & Cash Management; rond de 70 juristen) onder leiding van Arnout Brakel en een Real Estate-groep (30 juristen) onder leiding van Bondine Brons. Die laatste groep is de ‘spannendste’ in de zin dat het vastgoed zoals bekend nogal onrustig is en banken wereldwijd kopzorgen bezorgt. Nadat ING het vastgoedbeleggings-onderdeel dus reeds afstootte, is een belangrijke vraag natuurlijk wat de toekomst binnen de bank zal zijn van de andere vastgoed-onderdelen.
Legal Issues
De ontwikkelingen in de sector zijn te stormachtig en te omvangrijk om in a nutshell te kunnen beschrijven. Toch doen Blokbergen en Demmers een poging: toegenomen consumentenbescherming en gerelateerde regelgeving, met name inzake consumentenkredieten en hypotheken, meer regels uit Brussel in algemene zin, toenemende eisen aan de governance en het beloningsbeleid, implementatie van de code-Banken, de Basel-kapitaaleisen en aanscherping van de Europese MiFID-richtlijn van eind 2007 ter bescherming van de belegger en de investeerder op de financiële markten (er is al weer een MiFID-2 van 2010 om het tempo erin te houden) alsmede het anticiperen op de nieuwe Europese toezichthouder EBA. Als toetje is er dan nog de implementatie van de Dodd Frank-act uit de VS waarmee ING als big player op de Amerikaanse markt – maar ook in andere markten – direct te maken heeft. Deze Wall Street Reform and Consumer Protection Act uit 2010 gaat ondermeer over de handel in allerlei Amerikaanse hypotheekproducten, grote veroorzaker van de bankencrisis. Dit is toch wel een heel ander juridisch menu dan rond 2006, toen de legal departments bij de grootbanken (zie ook de aflevering van ABN Amro) vooral bezig waren met het ontwikkelen van nieuwe producten.
De agenda van top legals in banking 2011
Waarmee heeft Frans Demmers zich de afgelopen periode met name beziggehouden? Demmers: “Toch vooral het optuigen van de nieuwe afdeling, zeg maar met de organisatie van het transformatieproces. Voor veel mensen brengt dit onzekerheid met zich mee, reden om steeds contact te houden met de OR. Juridisch-inhoudelijk houd ik me vooral bezig met consumentenbescherming en de implementatie van alle regelgeving. Ook besteden we veel aandacht aan consultaties met wet- en regelgevers en het leveren van imput.”
Ook Cornelis Blokbergen is vooral als manager bezig, zoals met het houden van beoordelingsgesprekken in de opmaat naar de nieuwe legal structuur. Een groot project waar Blokbergen thans aan werkt betreft het corporate insurable risk-project: hoe moet een grootbank anno 2011 zijn risico’s een aansprakelijkheden verzekeren? Blokbergen: “De essentie is dat er een structuur ontstaat waarin zowel wijzelf als ook externe brokers en herverzekeraars een rol spelen. Het risico komt uiteindelijk weer bij ons terecht, bij een interne herverzekeraar. Een ander issue is hoever we gaan bij het verzekeren van onze bestuurders tegen aanspraken van derden en hoe we dit moeten gaan organiseren met alle verschillende regimes wereldwijd.”
Staatssteun: hot potato met legal aspecten
De staatssteun aan ING bestond uit een kapitaalinjectie van 10 miljard (waarvan inmiddels de helft is terugbetaald) alsmede een garantstelling voor een portefeuille distressed hypotheken uit de VS ten bedrage van destijds ruim 20 miljard. CEO Jan Hommen zei bij de presentatie van de jaarcijfers dat hij “hoopt de staatssteun zo snel mogelijk te kunnen afbetalen”. ING streeft naar een volledige afbetaling voor eind mei 2012. Voor de juristen blijven de gevolgen van de staatssteun een deel van het werk bepalen, onder meer in verband met het beroep dat ING bij het Europese Gerecht in Luxemburg instelde tegen de beslissing van de Europese Commissie in 2009 die oordeelde dat de eerste terugbetaling ad 5 miljard plaatsvond tegen ’te gunstige voorwaarden’ en dat deze aflossing aldus kon worden gekwalificeerd als ‘opnieuw een vorm van staatssteun’.
Met betrekking tot de staatsgarantie van de Alt A-hypotheekportefeuille is een complicerende factor dat het grootste deel van deze portefeuille bij ING Direct USA hoort en dat onderdeel wordt – in opdracht van de Europese Commissie – verkocht. De vraag is in hoeverre het als consumentenbank zeer succesvolle ING Direct met deze hypotheken – die het overigens moest verstekken in opdracht van de Amerikaanse overheid – voor een goede prijs verkoopbaar is. De juristen bestrijden de stelling dat de waarde van de Alt A-portefeuille de afgelopen jaren zou zijn gedaald.
Al met al zou je kunnen zeggen dat de exposure van de staat bij ING thans dus 18 miljard bedraagt. Dat is maar weinig meer dan de helft van de 30+ miljard die de staat in ABN Amro heeft gestoken, een bedrag waarvan ABN Amro-CEO Gerrit Zalm heeft gezegd dat dit moeilijk terug te betalen zal zijn. De beide juristen wijzen echter op de structurele en principiële verschillen tussen de exposure van de staat bij ABN Amro – dat in eigendom wordt gehouden – en bij ING.
Legal panels
Als gevolg van de herstructurering van het concern en de reorganisatie van de legal function zal ook weer worden gekeken naar de samenstellen van de panels van advocatenkantoren, zowel op nationaal als op internationaal niveau. In de VS is Sullivan & Cromwell preferred supplier. Demmers: “We kijken naar een totaalpakket dat een kantoor kan bieden en dat gaat verder dan alleen advies. Ook zaken als knowledge management en trainingen spelen een rol.” De opmerking dat een bank als ING zowel nationaal als internationaal moeilijk voorbij kan aan giganten als Allen & Overy en Clifford Chance wordt onderschreven.
Kleinere Nederlandse kantoren waarmee wellicht zal worden samengewerkt, worden voorlopig niet genoemd. Blokbergen: “Dit voorjaar presenteren wij onze panels.” De indruk van de juristen is dat de kantoren na enkele moeilijke jaren nu weer opkrabbelen. De uurtarieven van de partners zijn daarbij niet heel erg veranderd, maar die van medewerkers wel. “Cliënten worden steeds kritischer, partners worden vooral ingezet voor echt belangrijk werk.”