Volgens de rechtbank van Amsterdam zijn de reclames van KLM misleidend en daarmee onrechtmatig. Stichting Fossielvrij spande een rechtszaak aan tegen KLM, omdat zij vindt dat KLM aan greenwashing doet. Frank Peters, partner bij bureau Brandeis, stond de stichting bij en vertelt meer over de zaak.
KLM had in een aantal reclames milieuclaims opgenomen op basis van algemene verklaringen over milieuvoordelen. In andere uitingen schetst KLM een te rooskleurig beeld over de gevolgen van maatregelen zoals Sustainable Aviation Fuels (gemaakt uit hernieuwbare grondstoffen) en herbebossing. Die maatregelen verminderen de negatieve milieuaspecten slechts marginaal en wekken ten onrechte de indruk dat vliegen met KLM duurzaam is.
Hoe interpreteer je de uitspraak van de rechter?
”De rechter maakt duidelijk dat de rechtsregels over eerlijke reclame serieus genomen moeten worden door bedrijven. De regels hebben een Europeesrechtelijke achtergrond en beogen een hoog beschermingsniveau te bieden. Tegen die achtergrond lijkt het, als je de uitspraak leest, een no brainer dat veel van de groene, maar vage en niet onderbouwde claims van KLM niet toegestaan zijn.
De uitspraak is opvallend helder geformuleerd en voorzien van een samenvattende inleiding. De rechtbank doet echt haar best begrijpelijk te zijn voor een breed publiek en dat is mooi want klimaatverandering en reclame door grote bedrijven gaat iedereen in Nederland aan. De rechtbank zegt ook met zoveel woorden dat Consumenten betrekken informatie omtrent milieu- en klimaatimpact bij hun aankoopbeslissingen, en dat zij daar dan ook eerlijk over geïnformeerd moeten worden. In de procedure werd daar door KLM het cynische standpunt ingenomen dat zij enerzijds duurzaamheidsreclame maakt omdat haar publiek dat nou eenmaal verwacht, maar tezelfdertijd zou greenwashing zonder gevolgen zijn want ‘mensen vliegen toch wel’. Dat ging er bij Fossielvrij niet in en gelukkig bij de rechtbank ook niet. Eerlijke informatie doet er wel toe.”
Waarom kan deze zaak voor precedentschepping zorgen?
”Veel bedrijven proberen positief op te vallen door duurzaamheid bij hun marketing te betrekken. Deze uitspraak maakt duidelijk dat dat natuurlijk mag, zolang je eerlijk bent en kunt onderbouwen dat je meer dan marginale stappen zet. Die regels gelden in heel Europa. Daar zit hem voor KLM, maar eigenlijk alle luchtvaartmaatschappijen de kneep: vliegtuigen komen nu eenmaal alleen maar van de grond door heel veel kerosine te verbranden en dus CO2 en andere narigheid de lucht in te pompen. Elektrisch vliegen kan niet op dit moment en misschien wel nooit niet. De luchtvaartsector heeft haar hoop gevestigd op alternatieve brandstoffen, maar daarvan is maar heel erg weinig beschikbaar. Gezien de groei van de luchtvaart is er ook geen enkele garantie dat dat op termijn wel de oplossing gaat zijn. Tja, dan kun je lastig duurzaamheid in één adem met vliegvakanties te noemen.”
Vind je dat de rechter niet op het terrein van politiek en bedrijfsleven zit en dat deze uitspraak hier een voorbeeld van is?
”Nee hoor, de rechter heeft een wet toegepast die door de Tweede Kamer is gemaakt. Die is er speciaal om consumenten te beschermen tegen misleiding door bedrijven. Of het nu gaat over de kosten van verzekeringen, het gewicht van je racefiets of de klimaatimpact van vliegen: je moet er als verkoper eerlijk over communiceren.
Ik geloof ook niet echt dat er een trend is dat er nu méér dan vroeger gebruik wordt gemaakt van collectieve acties. De huidige problemen zoals klimaatverandering en stikstof zijn inmiddels alleen groter en urgenter geworden, en dus merken we er meer van. Het zijn allemaal problemen waar de politiek verzaakt heeft in actie te komen door alleen naar korte termijnbelangen te kijken. Dan moet je niet raar staan te kijken dat de mensen die hierdoor geraakt worden daartegen opkomen bij de rechter. Die dwingt dan tot zorgvuldigheid en voorkomt verdere schending van mensenrechten. Dat lijkt mij bij uitstek de taak van de rechter. Maar nogmaals: bij KLM ging het gewoon over wat we allemaal van huis uit hebben meegekregen: eerlijk duurt het langst.”
De collectieve actie is op basis van de WAMCA gevoerd. Wat zegt deze zaak over de potentie van de WAMCA?
”Het collectieve actierecht is oorspronkelijk ontwikkeld rond ideële zaken, zoals milieuverontreiniging bij De Nieuwe Meer. WAMCA heeft daar recent wat toeters en bellen aan toegevoegd, maar die zijn bedoeld om te voorkomen dat als schadevorderingen worden ingesteld de achterban van de wal in de sloot wordt geholpen. Daar hoef je bij ideële zaken niet voor te vrezen. De rechtspraak tot nu toe laat gelukkig zien dat NGO’s kunnen rekenen op een faire toepassing van de WAMCA. De doorlooptijd is relatief snel. Het zou wel mooi zijn als na de evaluatie van WAMCA in 2024 duidelijker is welke regels wel en niet voor NGO’s gelden.”
Vind je dat meer advocaten in de commerciele advocaten vaker zaken met maatschappelijke impact zouden moeten doen?
”Ja, zeker. Er zijn natuurlijk kantoren die gespecialiseerd zijn in sociale advocatuur of grondrechten. Die mensen doen heel belangrijk werk en dat doen ze niet voor het geld. Maar er zijn ook veel hardcore commerciële kantoren die zeer specialistische kennis in huis hebben die maatschappelijk relevant in te zetten is, juist in litigation. Ik denk dat daar veel, vooral jonge, advocaten werken die met veel enthousiasme zaken zouden oppakken om de wereld wat beter te maken. Waarom zou je daar als werkgever geen plek voor maken? De tijd van amorele advocatuur ligt toch wel een beetje achter ons.”
