De verhitte strijd tussen advocatenorde en overheid over het plan voor staatstoezicht op de advocatuur speelt zich al maanden vooral af via (juridische) media, persberichten van de NOvA en brieven aan de Tweede Kamer. Niet eerder kruisten landelijk deken Walter Hendriksen en staatssecretaris Fred Teeven in één ruimte de degens tijdens een heus debat. Dat gebeurde dan eindelijk wel donderdag, met de staatssecretaris in het hol van de leeuw, tijdens het SJBN Jonge Balie Congres in de voormalige Van Nelle-fabriek in Rotterdam.
Door Joris Rietbroek
Tijdens het debat wordt het belangrijkste verschil van mening over wat dergelijk toezicht moet inhouden – als het er toch moet komen – nog eens dubbel en dwars duidelijk. In het bijzijn van een kleine 700 jonge advocaten benadrukt Hendriksen dat de mogelijkheid voor een toezichtscollege om individuele dossiers van advocaten in te zien, uit den boze is. “Dat is het grote discussiepunt.”
“De overheid is de belangrijkste procespartij in Nederland,” zegt Hendriksen nog eens. “De overheid moet zich dus niet bemoeien met de advocatuur; die waterscheiding moet blijven bestaan. Bovendien houden zich al 175 tot 180 mensen dagelijks met toezicht bezig in de Raden en het Hof van Discipline. Waarom zou je er nog een orgaan van drie mensen aan toevoegen? Dekens worden dan een soort hulpsinterklaas. Daarbij is het toezicht door de dekens zelf enorm verbeterd. Rapporteur Hoekstra verwacht dat we eind dit jaar op het rapportcijfer 7 of 8 gaan uitkomen.”
Teeven: ‘Het is geen staatstoezicht’
Vooruitgang in de kwaliteit van het eigen toezicht, dat is iets wat Teeven zelf ook wel ziet, bevestigt hij. Dat de staatssecretaris goed is in het downplayen van problemen of discussiepunten, demonstreert hij ook weer eens voor deze volle zaal. Van woorden als ‘staatstoezicht’ of ‘staatsbemoeienis’ wil hij niets weten. “Geen idee waar dat over gaat. We zijn het eigenlijk hartstikke eens. Ook de overheid vindt het niet wenselijk dat er staatstoezicht komt, daarom positioneren we dat college van toezicht middenin de advocatuur, en de overheid gaat daar niet over. Er kan inmiddels ook één advocaat bij zitten. Het is dus enkel een intern toezichtorgaan waarvan de overheid leden kan benoemen of afwijzen, en dat erop let hoe goed en actief de dekens hun werk doen en of zij op dezelfde manier te werk gaan. De overheid zegt alleen: wij laten toezicht niet enkel meer over aan de dekens alleen. Het orgaan kan aanwijzingen geven aan dekens als zij hun taak verzaken.”
Hendriksen neemt de woorden met een flinke korrel zout: “Dat hele orgaan wordt uiteindelijk geen orgaan van de Orde, dat geef ik je op een briefje.”
Op de vraag van gespreksleidster en oud-journaliste Maria Henneman of de staatssecretaris bereid is naar ideeën van rapporteur Hoekstra te luisteren, draait Teeven enigszins heen. Wat als Hoekstra in zijn eindrapport met hele andere ideeën komt over het toezicht op de advocatuur? “Je moet altijd luisteren naar briljante ideeën, maar het gaat ons slechts om de autonomiteit van de dekens. Wij richten daarom een orgaan op dat het werk van de dekens in de gaten houdt.”
Deken van Breda-Middelburg Emilie van Empel vraagt zich hardop af of Teeven wel goed weet wat het werk van de deken precies behelst. “Komt u eens kijken wat het dagelijkse toezicht door dekens nu precies inhoudt. U heeft een enkele afspraak gemaakt en steeds afgezegd. Jammer, want we zouden u zo graag overtuigen.”
Bezuinigingen genegeerd
Na dit onderdeel slaat het debat alsnog jammerlijk dood. Het was een uitgelezen moment geweest voor de deken en de staatssecretaris om voor publiek nog eens hardop van gedachten te wisselen over de dreigende bezuinigingen op de rechtsbijstand, maar de tweede stelling op de agenda draait om de invoering van no cure no pay in het hele Nederlandse rechtssysteem. Naar aanleiding van een experiment hiermee in letselschadezaken per 1 januari 2014 zijn deken en staatssecretaris het namelijk razendsnel eens: als die proef slaagt en letselschadezaken over vijf jaar inderdaad beter worden afgehandeld, moet het in meer rechtsgebieden mogelijk worden. Hendriksen: “We zijn het eens, en dat is ook wel eens leuk.”
Vooruit, uiteindelijk vallen ze toch nog: enkele woorden over de bezuinigingen, waardoor strafrechtadvocaten maandag zelfs gaan staken. Door een klein bruggetje in het debat komt Teeven er toch nog een luttele minuut over te spreken. “In enkele jaren stegen de overheidsuitgaven voor rechtsbijstand van 130 miljoen naar 495 miljoen euro. Dan is het toch niet zo gek dat je zegt: “Kan het weer eens wat minder?”
Toch zegt Teeven open te staan voor andere manieren om 85 miljoen euro te bezuinigen. Een nieuw gesprek met enkele strafrechtadvocaten heeft zelfs al plaatsgevonden, waarin ze onder meer voorstelden om het puntensysteem in strafzaken aan te passen. Zijn slotwoord: “Ga niet staken, maar kom met mij praten.”