Hoe ziet het werk van de legal counsel er in 2026 uit? Althans, volgens de scenario’s van Houthoff Buruma’s nieuwste Bedrijfsjuristen Monitor? Nieuwe technologieën maken het menselijke advieswerk inhoudelijk juist uitdagender, een rechtenachtergrond is niet perse meer nodig en… bedrijven hebben dankzij hun verder gespecialiseerde juridische afdelingen nog nauwelijks nog advocatenkantoren nodig. Of ligt een en ander toch genuanceerder?
Sinds 2008 publiceert Houthoff Buruma jaarlijks de Bedrijfsjuristen Monitor, in samenwerking met het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen. Voor de nieuwste editie van de Monitor liet het kantoor eens niet de legal counsel zelf, maar enkele CEO’s, CFO’s, bestuursleden en een general counsel aan het woord over de nabije toekomst.
Enkele scenario’s die zij kregen voorgespiegeld: in 2026 tellen juridische afdelingen van bedrijven dankzij kunstmatige intelligentie, algoritmes en andere technologische ontwikkelingen nog maar een handjevol juristen of in-house advocaten. Tegen die tijd verricht de legal counsel bovendien veel meer diepgravender en inhoudelijk bredere werkzaamheden. In dat geval is een rechtenachtergrond misschien niet eens meer perse nodig, evenals de – kostbare – hulp van externe juridische dienstverleners. Daarbij kan de in-house jurist zomaar eens uitgroeien tot het morele geweten van het bedrijf.
De geïnterviewden brengen in de Bedrijfsjuristen Monitor de nuances aan in deze scenario’s. Ja, mogelijk zal 90% van de juridische issues in de toekomst met behulp van artificial intelligence worden opgelost, maar de resterende problemen waar bedrijven mee kampen, zullen alleen maar complexer worden. Dat is kortom voer voor de allerbeste gespecialiseerde – en menselijke – juristen. Aan deze specialisten zal ongeacht de ontwikkelingen altijd behoefte zijn, terwijl met name een goede ‘samenwerking tussen mens en machine’ de uitdaging zal worden, zo is de verwachting.
In het kader van groeiende behoefte aan specialistische kennis kan een (Nederlandse) rechtenachtergrond als basis geen kwaad: dit blijft wat de geïnterviewden betreft noodzakelijk. Want is een jurist eenmaal bekend met die basis, dan is het makkelijker om kennis te vergaren over rechtssystemen in andere landen.
Verder mag de rol van ‘ethisch geweten van het bedrijf’ niet alleen zijn weggelegd voor de juridische afdeling, is de unanieme opvatting in de Monitor. Die rol is per definitie niet weggelegd voor de kunstmatige intelligentie-software die in toenemende mate juridische vraagstukken zal oplossen. “Morele dilemma’s moeten op meerdere niveaus binnen de organisatie bespreekbaar zijn.”
Zullen bedrijven dankzij verder gespecialiseerde in-house counsel ooit ‘legally self-sufficient’ worden? Dat achten de geïnterviewden niet realistisch: legal counsel blijven in de regel generalisten en zullen voor de meest diepgaande specialistische kennis toch bij advocatenkantoren aan blijven kloppen. Of zoals een van hen zegt: “Misschien dat we van 10.000 arbeidsrechtzaken per jaar er 9.950 zelf kunnen doen, maar voor die resterende vijftig zullen we dan net de expertise missen.”
De Bedrijfsjuristen Monitor 2016 is hier te downloaden