Onlangs meldde de Raad voor Rechtsbijstand heugelijk nieuws. Het papieren piketformulier gaat verdwijnen: de declaratie van de verleende bijstand in de piketfase wordt gedigitaliseerd. Als groot voorstander van digitalisering juich ik dit uiteraard toe. Het piketformulier was immers heel ouderwets.
Voor wie er niet mee bekend is; het is een kruisjesformulier, waarop aangekruist moet worden welke bijstand is verricht. Een functionaris van de politie moet de verleende consultatiebijstand, bijstand tijdens de inverzekeringstelling of verhoorbijstand aftekenen en afstempelen. Bij bijstand tijdens een toetsing of voorgeleiding, tekent de griffier van de rechter-commissaris. Net als schaatsers die tijdens de Elfstedentocht langs stempelposten moeten, moet de advocaat op deze manier bewijzen daadwerkelijk de bijstand te hebben verleend. Geen politiestempel? Geen vergoeding.
Het is bovendien een doordrukvel, na het verlenen van Salduz-consultatie en bijstand na de inverzekeringstelling, krijgt de politie een doordruk. De blauwe voor de consultatie, de roze voor de inverzekeringstelling en dan is er nog een gele voor de eigen administratie. Het origineel moet per post worden opgestuurd naar de Raad voor Rechtsbijstand. Uiteraard na het daarop invullen van de gereisde kilometers in het kader van de piket, want je zou die 9 cent per kilometer maar mislopen. Hopeloos ouderwets dus.
Toch ga ik het formulier stiekem ook missen. Een snel kreukelend, snel vlekkend, dun stukje papier, dat toch waarde vertegenwoordigt voor de piketrechtsbijstand verlenende strafpleiter. Een soort cheque, een recht aan toonder. Hoeveel de cheque uiteindelijk waard wordt, hangt af van het aantal verrichtingen en de ernst van de zaak. Blijft het bij een enkele consultatie? Of wordt de verdachte ook in verzekering gesteld en ook gehoord in bijzijn van de raadsman? En is het dan een verhoor dat 1,5 of 3 punten waard is? Hoe meer kruisjes, hoe meer het formulier waard wordt, een soort piketbingo dus.
De avond voor je dienst alvast de eigen gegevens op een aantal formulieren invullen, al dan niet met gebruikmaking van je eigen stempel, om tijd aan de balie van het bureau te besparen. Vooral als net beginnend advocaat, aan de vooravond van de eerste piketdienst, kan dit als de warming-up gezien worden. Gezonde spanning over het aantal meldingen; zou ik aan vijf formulieren genoeg hebben? Benieuwd naar wat er komen gaat. Vreemd genoeg hopen op zware en heftige zaken.
Iedere serieuze piketadvocaat heeft in iedere tas wel een aantal formulieren. Nog een paar in het dashboardkastje of onder de bijrijdersstoel van de auto, of zelfs één opgevouwen in de binnenzak van de jas. Je weet immers maar nooit wanneer die onverwachte voorkeursmelding op een ongelegen moment binnenkomt. De piketadvocaat is altijd voorbereid.
Met alle geduld, voor de zoveelste keer, aan de politiefunctionaris die het formulier afstempelt, uitleggen dat ze nu echt alleen de blauwe doordruk krijgen, de roze pas als cliënt in verzekering gaat. Nee, er is geen apart doordrukvel voor de verhoorbijstand.
Vervolgens hangt het van de persoonlijke voorkeur af. Sommige advocaten sturen ieder formulier direct na de laatste verrichting in de betreffende zaak op. Anderen sparen ze op, tot ze een aardig stapeltje verzameld hebben. Het invullen van de kilometers, ondertekenen van de formulieren en onderwijl alvast hoofdrekenen hoeveel punten er in totaal verzameld zijn. Het voelt een beetje als het invullen van girokaarten.
Een klein geluksmomentje, vergelijkbaar met het vinden van briefgeld, kan ontstaan als je plots een vergeten piketformulier tegenkomt, na een waarschijnlijk eveneens al lang en breed vergeten piket voor een vergeten cliënt, aangehouden voor een niet noemenswaardig feit. Bijvoorbeeld bij het opruimen van de bureaulade of het stofzuigen van de auto.
Ondanks mijn vreugde over de digitalisering zal ik op zijn tijd weemoedig terugdenken aan het piketformulier. Ik denk dat ik er stiekem een paar bewaar, of er eentje ingelijst op kantoor hang. Misschien kunnen we alle niet ingevulde piketformulieren inzamelen en een heuse piketbingo organiseren. Het formulier verdient hoe dan ook een lofzang:
Hoe het ook zij,
de tijd van het formulier die is voorbij.
Geen kruisje en geen stempel meer van de politie,
geen handtekening van de griffier, op het paleis van justitie.
Een soort magische omgekeerde strippenkaart,
bij iedere stempel werd je meer waard.
We nemen nu toch echt afscheid van dit doordrukvel,
waardevol piketformulier, vaarwel.
