Burn-outexpert Carien Karsten kan de uitgebluste advocaten in haar praktijk amper tellen. De risicogroep: twintigers en dertigers. “Sommige kantoren zorgen er voor dat hun medewerkers zich steeds meer geborgen en veilig voelen. Ze merken dan niet meer dat ze genadeloos worden uitgebuit.” Laatste aflevering in een korte serie artikelen over burn-out in de advocatuur.
Door Patricia Jacob
Overeind blijven in de advocatuur? Het helpt als je wat van een psychopaat hebt. “Psychopaten kunnen zich extreem goed focussen. Ze zijn doortastend en houden altijd het hoofd koel. Emoties van anderen raken hen niet, maar ze weten wel hoe ze op andermans gevoelens moeten inspelen om hun doel te bereiken. De meeste mensen zijn niet zo: ze kunnen stressklachten krijgen, of een burn-out.”
De Amsterdamse psychotherapeute Carien Karsten helpt al bijna twee decennia hoogopgeleide professionals die opgebrand zijn, of dat dreigen te raken. “Iemand met een burn-out is mentaal volledig uitgeput. Hij sleept zich door de dag, voelt afstand tot zijn werk en produceert minder. De oorzaak daarvan gaat ver terug. Denk aan iemand die advocaat is geworden omdat zijn ouders dat wilden, maar zijn werk al jaren met tegenzin doet.”
Angst voor gezichtsverlies
Karsten kan de advocaten in haar praktijk nauwelijks tellen. Ze komen van kantoren in Amsterdam en daarbuiten. Stuk voor stuk hebben ze gedreven, perfectionistische en competitieve collega’s. “In een competitieve cultuur durven mensen hun kwetsbaarheid niet te laten zien. Ooit had ik hier een advocaat-stagiair die dat ene tentamen voor haar beroepsopleiding maar niet haalde, en last kreeg van faalangst. Bij de tweede herkansing was ze als de dood dat haar collega’s haar zouden zien zitten en zouden ontdekken dat ze eerder was gezakt. Dadelijk zouden haar collega’s zeggen dat ze een loser was! Dat schrikbeeld verlamde haar. Met mijn hulp en die van een psychiater, heeft ze uiteindelijk haar tentamen gehaald.”
Volgens Karsten geven leidinggevenden in de advocatuur minder snel feedback dan bijvoorbeeld managers in de consultancy. “Ik weet van de patroons in mijn praktijk dat ze het moeilijk vinden om tegen hun stagiair te zeggen dat het niet goed gaat. Ze stellen hoge eisen aan zichzelf en hun advocaten, maar spreken vaak hun verwachtingen niet uit. Ze laten stagiaires zo te lang aanmodderen.”
Jarenlang negeren
Dag na dag ronddolen in een corporate arena kan leiden tot de ultieme anticlimax: een burn-out. Immer buffelende en plichtsgetrouwe professionals die de lat hoog leggen, moeten oppassen. Zeker als ze ook nog eens leven voor hun werk en verlangen naar collegialiteit. “Veel advocaten in mijn praktijk hebben het gevoel dat ze er alleen voor staan. Wat ze ook doen – zaken binnenhalen, procedures winnen – nooit vraagt iemand hoe het is gegaan. Een cliënt van mij zat jarenlang tegenover iemand die haar compleet negeerde. Hij zei niet eens ‘hallo’. Tijdens haar studie had ze alles op alles gezet om op dat gerenommeerde kantoor te komen. Ze vond het moeilijk om haar plek op te geven. Uiteindelijk kreeg ze een burn-out en is ze vertrokken. Inmiddels werkt ze op een kantoor buiten Amsterdam. Daar is het een stuk socialer.”
Risicogroep
Karsten ziet in haar praktijk veel jonge advocaten, twintigers en dertigers, met burn-outklachten. Eerder dit jaar luidde het programma Nieuwsuur de noodklok over het groeiend aantal jongeren met een burn-out – meer dan 100.000 in het afgelopen jaar. De ‘doorgeslagen flexibele arbeidsmarkt’ en bijbehorende prestatiedruk zouden daar debet aan zijn.
Volgens Karsten zijn jongeren ‘een risicogroep’, maar hebben de burn-outklachten van haar cliënten meestal een andere oorsprong. “Belangrijkste oorzaak? Geldingsdrang! Ze willen laten zien dat ze helemaal voor die baan gaan en er alles uitslepen wat erin zit. Ze wanen zich onkwetsbaar en kennen hun grenzen nog niet. Ze gaan helemaal op in hun werk en zijn daar trots op. Hebben ze weer een nacht doorgehaald, dan zetten ze dat op Facebook.”
Maar dan komt de dag dat die ene transactie mislukt of dat die overplaatsing naar kantoor New York niet doorgaat én dat het privé ook nog eens misgaat. Dan is in één klap al die tomeloze energie weg. “Ze drijven op adrenaline, op wilskracht. Gaat het op beide fronten mis, dan brokkelt hun veerkracht af en kunnen ze niet meer zo functioneren als ze zouden willen.”
Jongeren hebben doorgaans minder tegenslag gehad en kunnen er minder goed mee omgaan dan ouderen. Bij de twintigers en dertigers uit Karstens praktijk geven relatieproblemen vaak de nekslag. “Je partner moet het maar leuk vinden dat je altijd maar werkt. Of ze doen het allebei. Maar ja, wat heb je dan samen? Een mislukte relatie hakt er keihard in, helemaal in die levensfase. Het idee was: trouwen, kindertjes krijgen. En dan blijkt dat opeens niet zo te zijn.”
Gekookte kikker
Naast de geldingsdrang is er nog iets anders waardoor veel jonge advocaten een burn-out riskeren: hun werkplek is hun thuis geworden. Veel kantoren leggen hun medewerkers in de watten. De stomerij komt er langs en er zijn op elk tijdstip topmaaltijden te krijgen. De barista’s in de koffieshop op de eerste maken cappuccino’s en espressootjes. In het kantoorbarretje bovenin kent gezelligheid geen tijd, net zoals in de studententijd.
Tof op het eerste gezicht, er zit echter een ‘maar’ aan, stelt Karsten: “Door al die in-house services werken kantoren het in de hand dat advocaten de werkplek zien als hun thuis en hun collega’s als familie. Op die manier wordt het werk hun leven. Zulke kantoren zorgen er beetje bij beetje voor dat hun medewerkers zich geborgen en veilig voelen. Ze merken dan niet meer dat ze genadeloos worden uitgebuit. Het doet me denken aan de parabel van de gekookte kikker. Stop je een kikker in pan met gekookt water, dan zal hij er gelijk uitspringen. Doe je die kikker in een pan met koud water dat je langzaam warm laat worden, dan wordt hij sloom. Tot hij er niet meer uit kan komen.”
Mr. dr. Carien Karsten is schrijfster en psychotherapeute. Ze schreef onder meer Omgaan met burn-out en Uit je burn-out, een 30 dagen programma. Met haar bureau StroomQ behandelt ze professionals met arbeidsgerelateerde psychische problemen en helpt ze bij het voorkomen daarvan.