Ja, contracten lezende robots komen eraan. Die scannen op vrij triviale wijze, trekken conclusies volgens standaardregels en geven basaal advies. Maar toch: dat is goed genoeg voor de meeste afnemers van juridische dienstverlening. En: die contracten gaan er ook nog eens korter door worden.
De mens blijft uiteraard over om de echt moeilijke gevallen zelf te lezen, dat dan weer wel. Maar laat ik het eens over een ander aspect hebben: als je robots contracten laat lezen (en schrijven), dan zul je zien dat die contracten langzaam maar zeker korter worden. En dat kan voor gewone mensen best eens interessant zijn.
Een computer heeft geen idee wat hij leest, maar kan wel héél snel vaststellen of een clausule lijkt op een andere. Dat schreef ik de vorige keer en dat was een tikje kort door de bocht: met natural language processing (NLP) technieken kan een AI-tool best wel wat grammaticale dingen onderkennen, bijvoorbeeld vaststellen dat ‘Supplier guarantees safe delivery of the Products’ hetzelfde is als ‘Manufacturer warrants defect-free transport of the Goods’ en dat die twee clausules dus hetzelfde ‘doen’, juridisch gezien. Namelijk: de risico’s voor transportschade bij de leverancier leggen.
Lager risico
Zo’n computersysteem zal dan op basis van zo’n analyse de conclusie trekken dat die risico’s daar liggen, en kan dat bijvoorbeeld rapporteren in een contractmanagementsysteem. De inkoper weet dan dat dat contract veilig is op het punt van transport, en kan dus dat contract dan als een lager risico inschatten. Of de bedrijfsjurist weet daarmee dat aan het inkoopbeleid is voldaan. Zou er een ‘not’ in de clausules hebben gestaan, dan had het systeem een alarmpje moeten laten afgaan dat hiermee de ontvanger op kosten kan worden gejaagd.
Wat de conclusie ook is, die komt er niet uit als die zin met juridisch jargon maar als de samenvatting ‘Transport risk: supplier’ of iets dergelijks. En dat is dus waarom contracten korter worden. De volgende keer dat er wordt onderhandeld, zegt die inkoper of jurist niet meer dan dat het transportrisico bij de supplier moet liggen (wat ze ook nu al vaak zeggen). Het contractonderhandelsysteem zal dan een clausule zoeken die aan die eis voldoet, maar of hij nu die eerste of tweede voorbeeldzin pakt, dat maakt daarbij niet uit.
Op dat moment is dus ‘Transportrisico: supplier’ synoniem geworden voor ‘Manufacturer warrants defect-free transport of the Goods’. En dan kun je dus net zo goed dat eerste in het contract zetten. In onderhandelingsjargon: het contract valt weg en je houdt alleen de term sheet over, omdat partijen raamafspraken hebben over wat term sheet bepalingen betekenen.
Nuance en het aantal smaakjes
Natuurlijk, juridisch jargon kan behoorlijk wat nuance krijgen. Er is het nodige dat je toe kunt voegen aan die clausule waardoor er nét wat anders komt te staan, zoals ‘commercially safe’, waardoor het niet helemaal hetzelfde meer is als ‘guarantees safe delivery’. Maar dergelijke clausules zullen de uitzondering zijn en blijven. Die worden dan wel gesignaleerd maar maken het proces langer. Dat zal leiden tot langere contractonderhandelingen, waar niemand op zit te wachten. Dus dat zul je minder en minder vaak zien.
Het gevolg is natuurlijk wel dat het aantal ‘smaken’ waarin je afspraken over risico’s maakt, ook weer beperkt. Want effectief heb je alleen nog de smaken over die de partijen regelmatig gebruiken. Is dat erg? Ik denk van niet, althans in commerciële contracten. In de praktijk zit je daar vaak toch maar met een beperkt aantal opties.
Om een ander voorbeeld te nemen: contracten duren vaak zes maanden, een jaar, twee jaar, drie, vijf of tien. Het eerste contract dat zeven jaar en zes maanden duurt, moet ik nog tegenkomen. Het zal vast wel eens geopperd zijn, maar het is zeer ongebruikelijk. Moet je dan rekening houden met zo’n edge case? Ik denk dat alles een stuk soepeler gaat als je dergelijke opties uitsluit. En daar worden contracten korter van.
