Legal tech is een prachtige term. Hip en technologie-georiënteerd. Harvey Specter meets Mission Impossible. De term legal tech verwijst eigenlijk naar alle ICT-technologie die het werk van de juridische dienstverlener raakt. De recente opkomst van big data en kunstmatige intelligentie hebben legal tech op de kaart gezet, maar de technologie is natuurlijk al ouder.
Door Arnoud Engelfriet
Legal tech gaat over een verandering van het juridisch werk zelf. Het analyseren van zaken met big data bijvoorbeeld: welke strategieën zijn handig, wat weten we van deze rechter gezien eerdere uitspraken of wat hebben we bij andere klanten geleerd van deze wederpartij? Het doorspitten van dossiers op red flags of aantrekkelijke bestanden. Of het met kunstmatige intelligentie analyseren van een brief van een wederpartij: zit hier iets bijzonders in, kunnen we het met standaardargumenten afdoen of hoeven we niet te reageren?
AI-software van JPMorgan doet in een paar seconden wat voorheen 360 duizend uur handwerk kostte, meldde Bloomberg enige tijd geleden. Het AI-softwarepakket COIN (Contract Intelligence) reviewt geldleningsovereenkomsten op allerlei punten, en kan dat natuurlijk veel efficiënter dan advocaten of juristen. En vraagt nooit om vakantie of een vrijdagmiddagborrel, staat er dan fijntjes bij. Voor juristen of advocaten lijkt dit het begin van het einde: worden ook zij weggeautomatiseerd door dit soort tools?
Nee. Deze diensten zijn een relatief beperkt deel van het werk. De NY Times schat dat slechts vier procent van de tijd van juristen aan zulke reviews besteed wordt. Veel van dit werk werd al uitbesteed, dus het is vooral een verschuiving voor het werk van paralegals en uitbesteedpartijen. Belangrijker is echter dat trends als deze niet zomaar te generaliseren zijn. Dat één aspect van het juridisch werk nu automatisch kan, betekent niet dat binnenkort een AI in de rechtbank staat te pleiten of een geheel contract komt ophoesten.
Wat we op dit moment zien gebeuren, is in feite niet meer dan een inhaalslag, waarbij repetitief standaardwerk eindelijk automatisch kan. Dit is iets dat we eigenlijk moeten toejuichen: het schept ruimte om uitdagend werk te gaan doen. Mensen moeten doen waar zij goed in zijn: creatief nadenken en oplossingen bedenken die nog niet eerder zijn bedacht.
Deze transitie is nieuw, maar fundamenteel voor de juridische sector. Al eerder schetste de bekende Britse auteur Richard Susskind hoe deze transitie zou verlopen. Traditioneel leverden juridisch adviseurs volledig maatwerk, net als de kleermaker van vroeger die met een rol stof voor elke klant perfect maatwerk levert. Slimme kantoren standaardiseren het proces, en leveren maatwerk op basis van standaardclausules of snel aan te passen modelcontracten. Zij hebben half-affe broeken en jasjes in de kast en knippen de stof bij voor de klant.
Nog een stap verder gaan dienstverleners die hun documenten of adviezen als vast pakket kunnen aanbieden, en er dus echt een product van maken. Er zijn dan bijvoorbeeld standaardkeuzes ingeprogrammeerd – bij een clouddienst hoort een bewerkersovereenkomst, en de instellingen voor die laatste volgen uit keuzes bij het cloudcontract – waarmee snel tot een resultaat gekomen wordt. Confectie met maatwerk: die broek moet een paar centimeter uitgelegd, bij het shirt graag extra lange mouwen of ik wil mijn initialen geborduurd op de manchetten.
Wie zulke producten heeft, kan ze gaan verpakken tot bundels. Een klant wil een contract voor verschillende klanten. Dit contract kan dan worden geleverd in combinatie met beschikbaarheid van een jurist voor de onvermijdelijke bezwaren en onderhandelingen die hij zal krijgen over dat contract. De jurist kan bij zo’n standaardcontract ook goed inschatten hoe veel werk die onderhandelingen zullen zijn.
Commodificatie is de eindstap, volgens Susskind. Hier is het product volkomen standaard, en in vrijwel identieke vorm overal te krijgen. T-shirts in de kledingwinkel; geheimhoudingscontracten bij de juridische supermarkt. Hier is zeker geld mee te verdienen, maar het is nu wel een kwestie van de kosten goed beheersen én een reden verzinnen waarom de klant dat bij u zou doen. Bent u de goedkoopste, de makkelijkste of heeft u een bijzonder extraatje?
AI en robots bieden met name in die laatste fases een belangrijk voordeel. Wie daarmee producten kan aanbieden, kan de prijs fors verlagen en daarmee de markt veroveren. Overigens niet alleen voor standaardproducten, maar ook voor andere dienstverlening zoals onderhandelen, bedrijfsovernames en zelfs rechtszaken.
De grote uitdaging voor kantoren is dus hoe zij deze transformatie tot hun eigen voordeel kunnen maken. Want dat deze trend eraan komt, staat vast. Het is de vraag wanneer – niet of – ook de juridische sector deze transformatie zal doormaken.