Mensen vragen mij geregeld welke inspiratiebronnen ik heb als het gaat om juridische innovatie. De aanname is vaak dat Richard Susskind wel hoog op mijn lijstje zal staan. Dit klopt, maar er zijn inmiddels andere personen opgestaan die mij veel meer inspireren.
Susskind bracht in 2013 het boek Tomorrow’s Lawyers: An Introduction To Your Future uit. Hiermee was hij de eerste professor in de rechten die aangaf dat de sector moest veranderen. Hij beschreef dat er nieuwe functies zullen ontstaan binnen advocatenkantoren, zoals legal engineers en projectmanagers. Zijn boek heb ik destijds veelvuldig uitgedeeld aan bestuursleden van advocatenkantoren en het heeft zeker geholpen de ogen bij menig partner te openen.
Maar inmiddels zijn we alweer bijna tien jaar verder en zijn er verschillende nuances aan te brengen en toe te voegen aan zijn verhaal. Wat mij betreft kan ik Susskind nu achter mij laten en zijn er personen opgestaan die mij inmiddels veel meer inspireren dan hij. Personen waar ik van geleerd heb en nog altijd van leer. Personen waarvan ik vind dat jullie ze moeten (leren) kennen.
Zo is daar bijvoorbeeld innovator Daniel Martin Katz. Ik hoorde hem voor het eerst spreken in het kader van het Reinvent Law-initiatief van de Michigan State University, waar hij op dat moment doceerde. Met dit initiatief bracht hij video’s van inspirerende sprekers over innovatie bij elkaar in een verzameling, en deelde deze om meer draagvlak voor innovatie in de juridische sector te creëren. Als professor in de rechten hield hij de juridische sector zo een spiegel voor en confronteerde de sector met het feit dat de kantoren niet voorbereid waren (zijn?) op de toekomst. En ook al komen deze video’s bijna allemaal uit 2014, deze zijn nog steeds zeer relevant.
Katz zit niet stil. Op dit moment is hij professor bij het Illinois Institute of Technology in Chicago. Hij houdt zich vooral bezig met de inzet van artificial intelligence (AI) om voorspellende patronen te herkennen in juridische data. Hij is dan ook medeoprichter van Lexpredict, een software- en consultancybedrijf dat zich bezighoudt met de inzet van AI en dat onder andere open source (gratis) software ontwikkelt voor juridische research. Katz is ook actief voor de Duitse Bucerius Law School, waar hij betrokken is bij de beroemde Bucerius Legal Tech Essentials. Een aanrader voor rechtenstudenten die zich willen oriënteren op de toekomst van de juridische sector.
Maar ook dichter bij huis vind ik inspiratie: zo heb ik veel respect voor bijvoorbeeld Bas Boris Visser. Visser is al meer dan zeven jaar Global Head of Innovation and Business Change bij Clifford Chance. Hij heeft binnen de wereldwijde organisatie van Clifford Chance een global innovatiestructuur neergezet. Dat is bewonderenswaardig, omdat het erg lastig is om bij de veelal behoudende, grote advocatenkantoren de sense of urgency te creëren voor aanpassing van de juridische diensten aan de veranderende behoeften van klanten.
Visser heeft het voor elkaar gekregen een infrastructuur neer te zetten van deskundig innovatieprojectbeheer en continue verbetering, met behulp van gespecialiseerde middelen, geavanceerde juridische technologie en datawetenschap. Daarnaast staat er een toegewijd onderzoeks- en ontwikkelingsteam dat digitale oplossingen ontwerpt en bouwt voor klanten. Hiermee is Visser de drijvende kracht achter een duurzaam concurrentievoordeel van Clifford Chance.
De juridische mogelijkheden van Web3
Op dit moment word ik zeer geïnspireerd door professor Houman Shabab van de New York Law School. Houman was een van de oprichters van Clause, een van de eerste bedrijven die zich bezighield met smart contracten gebaseerd op blockchain. Nu dit bedrijf verkocht is aan Docusign, houdt Houman zich bezig met alle juridische mogelijkheden die de komst van Web3 met zich meebrengt.
Web3 is de opvolger van het internet zoals we dat nu kennen. Met Web3 krijgen we een internet waar iedereen de baas is van zijn eigen content, zoals foto’s en blogposts. In Web3 kan iedereen aan het internet toevoegen. Waar in het huidige internet de data in handen zijn van de grote spelers als Google, Facebook en Amazon, zijn in Web3 de data decentraal opgeslagen en met elkaar verbonden. Een voorbeeld: als je op dit moment een foto uploadt naar Instagram, dan draag je de rechten over deze foto over aan Instagram. Je krijgt hier een like voor terug. Op Web3 blijf jij eigenaar van deze foto. Als hij door derden gebruikt wordt, kun je automatisch royalties uitgekeerd krijgen.
Een aantal (nieuwe) advocatenkantoren is zich inmiddels al aan het specialiseren in Web3, zoals het Amerikaanse kantoor www.web3lawyers.io. Dit kantoor helpt haar klanten met juridische vraagstukken die samenhangen met blockchains, NFTs, crypto currencies en de metaverse. In Nederland hebben we onder andere Lawfox en Charlotte’s Law, die zich richten op juridische uitdagingen rond NFT’s (non-fungible tokens).
Met een NFT kan eigenaarschap worden gekoppeld aan digitale objecten. Het is een niet-inwisselbaar, onvervangbaar digitaal eigendomscertificaat voor bijvoorbeeld een foto, tekening of ander digitaal document. Dit certificaat wordt digitaal gecreëerd en gekoppeld aan een digitaal object, wat weer gekoppeld wordt aan een digitale cryptoportemonnee. Houman speelt in op deze ontwikkeling van Web3 met onder andere de start-up ICME.io. Dit is een toegankelijk platform waar je zonder programmeerervaring je eigen legal Web3-applicatie kunt ontwikkelen.
Persoonlijke inspiratiebron
Graag noem ik nog mijn laatste, persoonlijke inspiratiebron en goede vriend Holger Zscheyge. Holger is de president van de European Legal Tech Association. Als Duitser werkt en woont hij al sinds de jaren negentig deels in Rusland. Hij was hier onder andere de managing director van Wolters Kluwer en Beck, tot het moment dat deze uitgevers uit Rusland vertrokken. Nu heeft hij zijn eigen juridische uitgeverij.
En hoewel hij en zijn bedrijf zich in Rusland bevinden, durft hij zich uit te spreken tegen de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de rol die de Russische overheid hierin speelt. Ik bewonder zijn woorden en zijn moed.
