Volgens de rechtbank Haarlem zijn kartelboetes die opgelegd zijn door de Europese Commissie aftrekbaar voor de belasting. Recentelijk heeft diezelfde rechtbank echter beslist dat boetes opgelegd door de Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa niet aftrekbaar zijn. Dat is niet alleen verrassend, maar ook onjuist. Als kartelboetes van de Europese Commissie aftrekbaar zijn, behoren NMa-boetes dat ook te zijn.
Door Arjo van Eijsden en Maartje Hamer
Twee jaar geleden werd fiscaal Nederland verrast door een uitspraak van de rechtbank Haarlem, waarin werd beslist dat kartelboetes opgelegd door de Europese Commissie aftrekbaar zijn van de fiscale winst. Dit was opmerkelijk omdat in de wet staat dat boetes, of ze nu opgelegd zijn door een Europese instantie of een nationaal bestuursorgaan, niet aftrekbaar zijn.
De rechtbank Haarlem leidde echter uit de wetsgeschiedenis af dat voor zover Europese boetes een voordeelontnemend karakter hebben, zij aftrekbaar zijn. Dat was ten aanzien van kartelboetes opgelegd door de Europese Commissie volgens de rechtbank deels het geval: een Europese kartelboete heeft zowel een bestraffend als een voordeelontnemend karakter. Het voordeelontnemende deel was aftrekbaar. Een fraaie uitspraak, waarbij de rechtbank het doel van de wet laat prevaleren boven de letterlijke tekst van de wet.
Begin oktober van dit jaar heeft de rechtbank Haarlem opnieuw een verrassende uitspraak gedaan, maar nu in omgekeerde zin. De rechtbank besliste dat NMa-boetes niet aftrekbaar zijn. Volgens de rechtbank zijn boetes opgelegd door een Europese instelling niet te vergelijken met nationale boetes. De motivering die hiervoor wordt gebruikt, is weinig overtuigend.
Dit speelt temeer nu NMa-boetes en kartelboetes opgelegd door de Europese Commissie inhoudelijk grotendeels gelijk zijn. De bepalingen op basis waarvan deze boetes zijn opgelegd, zijn (bijna woordelijk) gelijk en ook de boetesystematiek is dezelfde. Het valt dan ook niet in te zien waarom Europese kartelboetes wel aftrekbaar zijn en Nederlandse kartelboetes niet. Ook voor Nederlandse kartelboetes geldt dat deze (deels) een voordeelontnemend karakter hebben. Dit blijkt onder meer uit de boetesystematiek en de wetsgeschiedenis bij de Mededingingswet.Als boetes een voordeelontnemend karakter hebben, is het niet meer dan logisch dat deze aftrekbaar zijn. Over het gerealiseerde voordeel is immers ook belasting betaald.
Het is te hopen dat een hogere rechter uiteindelijk beslist dat NMa-boetes, evenals Europese kartelboetes, voor zover zij voordeelontnemend zijn, aftrekbaar zijn van de belastbare winst. Het kan niet zo zijn dat het ene bedrijf wel zijn kartelboetes kan aftrekken en het andere bedrijf niet, alleen omdat de instantie die de boete heeft opgelegd een andere is.
Mr. J.A.R. van Eijsden en mr. M.J. Hamer zijn voorzitter respectievelijk lid van de Adviesgroep Fiscale Procesvoering bij Ernst & Young Belastingadviseurs te Rotterdam.