Mooi plan om de balie open te gooien voor niet-juristen. Ik sta vooraan te cheerleaden om de advocatuur diverser te maken. De beroepsgroep zal er sterker en interessanter door worden. Maar de cultuur moet wel flink op de schop voordat de outsiders willen komen en blijven. Hoe? Scroll gelijk naar beneden voor de tips.
Door Juriaan Mensch
Eerst even kritisch, want welk probleem lost het eigenlijk op? De reden die de leiders van de kantoren geven is dat ‘juridische vraagstukken complexer worden en er steeds vaker kennis nodig is van buiten het recht.’ Anders gezegd: de juridische afbakening van een probleem is de vijand geworden van de oplossing ervan. Het lijkt erop dat de Zuidas-advocaat teveel een one trick pony is geworden. Zodra het juridische brilletje van de neus afgaat, wordt de echte wereld blijkbaar een beetje vaag.
Daardoor nemen de waarde van het advies, en de relevantie van een klassiek opgeleide jurist af. Horen we in het plan ook het besef dat verdere specialisatie economisch gezien nutteloos is? Het lijkt er sterk op. Men zoekt het nu duidelijk in een integraal balletje breed spelen naar andere disciplines, waarschijnlijk ook uit angst voor de accountants en hun recruitment power.
In het slechtste geval komt het voorstel voort uit zelfonderzoek, en het ongemakkelijke besef dat de bubbel van de grote kantoren langzaam leegloopt: lek geprikt van binnenuit door wereldvreemdheid, een gebrek aan empathie en verbinding met de buitenwereld.
Zou kunnen, want het idee is ook weer traditioneel advocatuur-centrisch. De redenering is dat schei- en natuurkundigen en mensen met bedrijfskunde op zak toegevoegde waarde hebben voor de advocatuur. Maar draai het eerst eens om: Waarom zouden die quantummechanici, rocket scientists en bedrijfskundigen in hemelsnaam de advocatuur in willen?
Ik kan makkelijk een paar dozijn redenen verzinnen waarom knappe koppen uit andere disciplines niet willen komen. Maar laten we denken in oplossingen. Ik ben immers voor.
Dus, wat kunnen we doen om de advocatuur aantrekkelijk te maken voor buitenstaanders? Ik hoop dat u meedenkt en meeschrijft aan deze goede en slechte ideeën om de advocatuur toegankelijk en leuk voor outsiders te maken.
1: zelfonderzoek en upgraden van het immuunsysteem
De diepe memetische codes die de advocatuur tot een insulaire cultuur maken moeten worden herschreven. Want een systeem dat het resultaat is van een paar eeuwen evolutionaire intelligentie gaat niet zomaar open. Onbewust zullen outsiders en de informatie die ze in het systeem brengen als fremdkörper worden gezien, en als zodanig door het immuunsysteem worden tegengewerkt. Dus doe zelfonderzoek, herken de filtermechanismen (zo doen we dat hier nou eenmaal) van het immuunsysteem en hack deze, zodat nieuwe informatie en gedrag voor een upgrade zorgen.
2: wees nederig
Ooit kreeg je als advocaat instant status door beëdiging, een leuk salaris, de informatieassymmetrie en het kennis- en procesmonopolie. Je daarmee identificeren en je onzekerheden overcompenseren is menselijk, maar niet sympathiek. Kap daarmee.
3: maak ruimte voor fouten
Veel mensen leven liever een ongelukkig leven dan dat ze een fout toegeven en gezicht verliezen. Deze grote cognitieve en emotionele barrière doorbreken is voor advocaten misschien wel de grootse winst die er te behalen valt. Men zal de kwetsbaarheid waarderen, empathie volgt. Begin met te zeggen dat u het ook niet altijd weet.
4: bind mensen met hogere waarden
It’s the ethics, stupid. Bind mensen met waarden die verbinden en in dienst staan van het goede. Dat kan prima, er wordt veel aandacht besteed aan ethische bildung in de opleiding. Maak het ideaal van de Mensch sexy en leidend in een wereld waar cynisme lijkt te regeren. Geld en status interesseert mensen minder dan je denkt. Hou daarom op met recruitment onzin, tripjes naar New York of Beijing, lokken met oppervlakkige Instagram-fähige fotomomenten die jonge mensen zogenaamd status geeft. Mensen willen werken voor werkgevers die het goede doen. Spreek het hart direct aan.
5: breek de piramide af
Die bedrijfskundige die je zo graag binnen wil hebben zal zich snel een archeoloog voelen wanneer hij wordt geconfronteerd met de eeuwenoude top-down en control & command structuur die veel kantoren nog hebben. Onhoudbaar. Up-or-out is al on the way out, maar dat proces mag sneller.
6: geef het experiment de ruimte
Juristen zijn beroepsmatige sceptici, negatieve denkers en risicomijdend, getraind om het ‘Kan Niet’ te zien. De wetenschappers die je in huis wil halen zijn getraind om ideeën te testen en te herhalen als ze werken. Sta daarom experimenten toe, met businessmodellen, nieuwe strategieën, of gebruik van je data in combinatie met AI bijvoorbeeld. De spelende mens ervaart betekenis en is gelukkig. Zie ook punt 8.
7: leer en jat good practices van andere organisaties
Gooi niet een makkelijk hip startupsausje over je kantoor door een voetbaltafel en wat beanbags in de gang neer te ploffen. Werk aan jezelf op het gebied van duurzaam welzijn voor je professionals. Accountants – de voornaamste concurrent bij de uitvoering van dit plan – zijn de advocatuur nog ver vooruit in het gezond houden van hun personeel. Daar heeft de advocatuur nog veel winst te behalen.
8: stop 20% van de winst in R&D
Als progressief en onderzoekend ingesteld personeel de ruimte voor innovatie krijgt, dan kan intrapreneurship weleens het vertrek van getalenteerd personeel voorkomen en nieuw talent aantrekken. Mensen die ergens aan bouwen, blijven.
9: wil niet altijd het laatste woord hebben
Het is de aard van het advocatenbeestje. Maar als inbedding van andersdenkenden echt van de grond wil komen, dan moet de klassieke jurist niet altijd het laatste woord krijgen.
10: durf diversiteit een nieuwe invulling te geven
Neem afscheid van de politiek correcte invulling van het begrip (kleurtjes, LGBHTQ, religie, meer vrouwen, enz.) wat tegenwoordig alles verziekt. Heb lef en kijk voorbij de buitenkant. Zorg voor echte diversiteit aan geesten. De mensen die je binnenhaalt op deze grond worden zo gewaardeerd voor wie ze echt zijn, niet de groepsidentiteit waar ze ingeduwd worden.
11: tijdschrijven weg
Vraag een willekeurig advocaat-af naar wat deze het fijnste vindt aan het huidige werk vergeleken met de voorgaande job: geen tijd meer hoeven schrijven is altijd het eerste wat je hoort. Tijdschrijven is voor luilakken en fraudeurs, en niet in het belang van de klant. Weg ermee.
12: wees eerlijk
Is advocaat zijn nou echt zo moeilijk? Welnee, geef toe, het is statusgerelateerd (zie ook punt 1). Een advocaat beschreef de rechtenstudie eens als een lange cursus begrijpend lezen. Het Zuidas-plan over het aantrekken van andere disciplines geeft ook aan dat het wel meevalt. Jaartje blokken, bar exam, en hup. Invoeren doet effe pijn door statusafbreuk, net alsof je dure taxivergunning waardeloos wordt, maar iedere juridische snorder kan zijn klant van a naar b rijden. Niet janken.
13: nodig kunstenaars en filosofen uit
In de geest van de expert zijn er slechts weinig mogelijkheden, in die van de beginner vele. Denk daarom voorbij economen, natuur- en bedrijfskundigen. In Silicon valley loopt men ook tegen de cognitieve grenzen van het wereldbeeld aan. Daar is de zogenaamde ‘disruptive’ startup mindset een design constraint geworden die vooruitgang in de weg zit. Ze huren daar nu filosofen in, en mensen met een liberal arts degree. De capaciteit voor verandering hangt samen met de mate van je fantasie en vrijheid van je denken. Daarvoor moet je fundamentele vragen leren stellen. Als vis zie je het water immers niet. Wat is het water waar je als advocaat in zwemt? Laat daarom andere diersoorten los in je organisatie en laat ze vertellen wat ze zien, ruiken en voelen.
14: Betaal slechter
Maar maak het werk betekenisvoller, door meer samen te werken bijvoorbeeld of pro bono te doen. De geldwolven, de extrinsiek gemotiveerde jurist, die wil je niet in huis hebben.
15: gooi alle slechte voorbeelden eruit
Fuck die rainmaker met een sociale persoonlijkheidsstoornis. Weg met de urendraaier die naast zijn 80-urige werkweek niemand is. Adios briljante jurist zonder people skills. Inspirerende voorbeelden aub. Zonder helden komt er helemaal niemand.
16: vul zelf maar in
Het artikel in het FD (registratie verplicht)
Herhaalde oproep: Maak advocatenopleiding toegankelijk voor niet-rechtenstudenten