‘If you bring forth what is within you, it will save you. If you do not bring forth what is within you, it will destroy you.’ Beste jonge advocaat, een begin met deze woorden van belofte en waarschuwing uit het evangelie van Thomas is op zijn plaats. Ben je bezig met dat wat in jou zit, de reden waarom je hier bent, de wereld in te brengen? Zit je op je plek?
Door Juriaan Mensch
Als je zoals de meesten bent die vers in de advocatuur verwelkomd zijn, dan leef je met gedownloade ideeën over wat het doel van het leven is. Je kreeg ze al vroeg mee, van de cultuur waarin je opgroeide, je ouders. De voor jou geïnstalleerde software zegt misschien dat je carrière moet maken, rijkdom vergaren, gelukkig worden en hoe dat moet. Zelfs je idealisme is misschien niet van jezelf.
Als jonge professional kijk je nu alleen nog maar omhoog. De weg binnen kantoor is up, hoger de kantoortoren en de hiërarchie van job titles in. Van student naar stagiair naar medewerker en verder, naar aan het hoofd staan misschien. Zelfs je lichaam zal zich naar dit pad vormen. Voor het lagere, het dierlijke en emotionele zal steeds minder plek in jou zijn. Het hoofd, de abstractie en ratio regeren soeverein. Omhoog is ook de beweging van de geest, het transcendente, steeds oude identiteiten ontgroeien.
Maar iets in ons trekt die voortdurende opwaartse beweging van de geest niet. Het kan te abstract worden, te licht, leven in lege ideeën. Weet dat een ander deel van jou het aardse opzoekt. Dat is de ziel, die van je vraagt om jouw plaats in de ecologie van het leven in te nemen. Het is de ziel die de afdaling naar beneden maakt. Het is een reis die rommeliger verloopt, zich lokaal afspeelt en irrationeel is. Deze beweging is trager, glaciaal, tektonisch zelfs. Jouw ziel – noem het je essentie als je de term je niet bevalt – heeft lak aan de gedownloade ideeën over ‘hoe het moet’.
Dit deel staat dichterbij je, zo dichtbij dat je het vaak niet ziet. Het komt niet van je ouders of uit je geschiedenis. Het laat zich slechts begrijpen in de taal van beelden en archetypen, door resonantie en frequentie – het is je mythopoëtische identiteit die spreekt en gehoord wil worden. Het is aan jou om te luisteren en je plek te vinden.
Leven tussen zwervers en bedelaars
George Orwell luisterde. De schrijver Orwell groeide op in een middle class gezin. Zijn gedownloade software betekende een voorgeprogrammeerde carrière omhoog die hem een plek in het Britse establishment moest verschaffen. Maar hij koos voor een leven tussen zwervers, bedelaars, rondlopen in vodden en zwoegen als afwashulp in de keukens van hotels in Parijs en Londen. Down and Out in Paris and London is zijn verslag van het ongemakkelijke branden in een existentieel vuur, het deinstalleren van de downloads, totdat alleen zijn echte zelf en roeping overbleven.
De advocatuur is gevaarlijk, omdat alleen de beweging omhoog de aandacht krijgt. Je pad is al voor je bedacht. Maar is het ook de jouwe? Zie dat bij veel advocaten die ‘het gemaakt hebben’ ook vaak iets mist. Tijdens menige succesvolle bestijging van de berg is de verbeelding als overtollige ballast achtergelaten toen duidelijk werd dat het pad omhoog zich vernauwde en de laatste vertakking ervan al gepasseerd was. Er is iets belangrijks niet doorleefd. Professioneel ontwikkeld, maar zelden volwassen. Ze zijn te licht, het intellect schijnt fel, maar laat je daardoor niet verblinden.
Denk niet dat je de neerwaartse beweging als zodanig voelt als deze zich aandient. Slechts weinigen begrijpen wat er aan de hand is als het moment komt, misschien al vroeg. Mogelijk komt het fluisteren van de ziel in de vorm van een ondefinieerbare lethargie die geen lichamelijke oorsprong heeft. Je blijft liever in bed liggen. Of het zit juist verscholen in moeiteloos je werk goed kunnen doen – je hebt excellence bereikt. Maar op een dag win je een grote zaak en het blijkt, tot je verbazing, dat het je helemaal geen zak interesseert. Wie weet zie je jezelf opeens van een afstandje, vurig pleitend als altijd, maar ook als een acteur in een slecht toneelstuk. Iets vraagt zich af – wie ben ik?
Als deze vraag niet langer genegeerd kan worden, en het tijd is voor de afdaling, besef dan dat je succes en status vanaf dat moment je vijand zijn. Net als je intellect. Als je eraan vastklampt, dan belemmeren ze de gang naar je werkelijke plek. Beweeg daarom mee, zo goed je kan. Want wie omhoog blijft kijken en de boodschap negeert, die wordt soms hard gecorrigeerd.
Down and out
Kijk goed om je heen, naar wie niet luistert. Wat is het echte verhaal van diegene die in een burn-out terecht komt? De halstarrigen die omlaag gaan langs de weg van Down and Out – via alcoholisme of ze blazen hun huwelijk op door vreemd te gaan met de secretaresse. Wordt er berispt of geschrapt, kijk dan voorbij de juridische inhoud. Er is vaak wat anders aan de hand. Iets wilde niet meer omhoog. Altijd maar ethisch moeten zijn, het goede doen, hogerop komen, je immer naar het licht keren – het is ondraaglijk.
Weet dat de afdaling in dienst staat van verdere transcendentie. De twee bewegingen hebben elkaar nodig. Zoals het cliché luidt: de boom heeft diepe wortels nodig heeft om naar het licht te kunnen grijpen.
Er is gelukkig een bewustere en meer gestructureerde afdaling mogelijk – de Weg van de As. Kijk, om die te bewandelen terug, naar al je dromen die niet uit zijn gekomen. Je hebt opgeofferd. Koos je goed, of heb je de verkeerde dromen verlaten, te vroeg? Het kan ook zijn dat je talent niet je passie is, en andersom.
Als je verder wil, dan moeten die oude dromen en downloads verbrand worden tot as. Ze moeten het huis van je verbeelding uit, anders blijven ze aan je trekken en kan de last ervan te zwaar worden. Doe je dit niet, dan kun je denken dat je de verbeelding zelf moet achterlaten. Laat dat niet gebeuren. Zo raak je de gids die verlangen is kwijt. Dan ben je echt verloren en gevangen. Mocht het zover komen, dan kan het nodig zijn om het paleis dat je uit de verkeerde dromen hebt gebouwd in brand te steken en op de as ervan een nieuw huis te bouwen.
Beste jonge advocaat, ik hoop dat dit je helpt je weg te vinden. De advocatuur is mooi en kan zelfrealisatie brengen aan wie er thuishoort, maar hard zijn voor wie andere aarde om te groeien nodig heeft. Ik sluit af met de woorden waar ik mee begon – ‘If you bring forth what is within you, it will save you. If you do not bring forth what is within you, it will destroy you.’ De rest is overbodig.