Voor velen van u staat de vakantie nog voor de deur. Die van mij zit er net op, maar ik geniet nog na in de vorm van een fikse jetlag – negen uur tijdsverschil met de Amerikaanse westkust. Ik leef momenteel in een schemergebied waar werkelijkheid en droomwereld in elkaar over vloeien.
Door Juriaan Mensch
Ze zeggen dat naarmate je ouder wordt des te ingrijpender jetlag is. In elk geval beleef ik wat concentratieproblemen, heb iets meer moeite met herinneren van simpele feiten en wat bespeur enkele andere milde cognitieve verstoringen. Ik merk dat door deze verstoorde waarneming, dat alles wat ik als normaal gesproken als idioot zag, nu opeens wat acceptabeler lijkt.
Als je uit de pas loopt met de realiteit zoals ik, kun je twee dingen doen: aanpassen, of proberen die realiteit naar je eigen verstoorde werkelijkheid te vormen tot je denkt dat je weer normaal bent en de rest gek is. Ik merk dat er twee menstypen in deze categorieën vallen. De eerste groep is eerlijk. De tweede groep is de weg kwijt, maar twijfelt niet aan zichzelf en gaat het gevecht aan met de buitenwereld om die gelijk te trekken met de verstoorde waarneming.
Mensen in de tweede categorie vind je overal. Ik lees het nieuws (02.40 AM) en zie dat Donald Trump voor het Amerikaanse presidentschap gaat. Zijn spel met de tijd bestaat eruit dat hij vroeger terug gaat brengen naar het nu. Geld en banen brengt hij weer terug naar de burgers en ook de Amerikaanse Droom wordt weer afgestoft. Enge Mexicanen brengt hij weer terug naar hun eigen land. Ik denk dat Trump’s jetlag zijn oorsprong in de vroege jaren ‘80 heeft, het moment waarop zijn haar bevroor.
Vladimir Poetin is ook een exponent van de tweede groep. Hij heeft deze week een militair Disneyland voor het hele gezin geopend – Patriot Park heet dat. Gezellig een dagje granaatwerpen met het hele gezin behoort tot de mogelijkheden. Zijdelings werd ook nog de komst van veertig nieuwe intercontinentale raketten aangekondigd. Het is al een poosje duidelijk dat Poetin ook een realiteitsprobleem heeft en door nostalgie gedreven wordt: Groot Rusland in ere herstellen, de Krim veroveren. Raketjes neerzetten, Koude Oorlogsretoriek. Poetin heeft een jetlag van ongeveer veertig jaar, schat ik.
De Paus flirt met de eerste categorie. Hij gooit de biologische klok van zijn ambt in één keer een dikke eeuw vooruit en maant zijn kudde in een gelekt encycliek tot het aanpassen van hun levensstijl – of het een hostie en een wijntje minder kan. Niet omdat je daardoor sneller de hemelpoort door mag, maar het is slecht voor de planeet want die is warm en het ecosysteem raakt er door van slag. Niet God bepaalt het klimaat, maar de mens. Realiteit.
Tijdens mijn vakantie las ik voor het George Orwells 1984. Het boek, gepubliceerd in 1949, zou vandaag geschreven kunnen zijn. De strijd om de juiste kijk op het verleden en het nu woedt in alle hevigheid. Wat media trachten te doen – de werkelijkheid beschrijven – mislukt door de veelheid van informatie waarmee ze ons confronteert. Verhaallijnen lopen door elkaar heen en zijn tegenstrijdig. Kritische vermogens worden murw gebeukt, uitgehold, en alles wordt langzaam aan surrealistisch. We worden zo gedwongen om te vergeten. En dat vergeten kun je leren, zoals Winston de hoofdpersoon uit 1984 door zijn beulen wordt bevolen. 2+2=5, dat is niet fout, maar een kwestie van het juiste perspectief.
De verbeelding is aan de macht. De verkeerde soort.