De afgelopen twee weken deden wij in woord en beeld uitgebreid verslag van de tuchtzaak van de Haagse deken Bas Martens tegen anti atoomwapen advocaat Meindert Stelling. Een principiële zaak. Je zou bijval verwachten, of boegeroep. Niets van dat alles. Doodse stilte in de advocatuur, zelfs op Twitter. Heeft u geen zin om zich erin te mengen, of weet u eenvoudigweg niet wat u ervan moet denken? Of denkt u wellicht: de advocatuur wordt geschoren, ik verroer mij niet?
Door Lucien Wopereis
Ik vond op internet welgeteld één reactie op de kwestie. Advocaat Hans Gaasbeek schreef namens het bestuur van de Liga voor de Rechten van de Mens op 11 mei een open brief aan de deken over zijn voornemen om Stelling met onmiddellijke ingang te schorsen. ‘Ook – en misschien wel in het bijzonder – in zaken rond (het gevaar van de mogelijke inzet van) atoombewapening die zich op Nederlandse bodem bevindt en zaken rond hoe de Nederlandse overheid omgaat met asielzoekers die vanuit vaak traumatische omstandigheden in landen van herkomst in Nederland bescherming zoeken – zaken die om verschillende redenen politiek nogal gevoelig kunnen liggen – is van groot belang dat gerechtelijke instanties en Raden van Discipline een universeel mensenrecht als vrijheid van meningsuiting blijven verdedigen, zelfs wanneer daarbij door een advocaat ook gerechtelijke instanties en Raden van Discipline enigszins de maat zou zijn genomen.’
Alles goed en wel, en die asielzoekers mogen er ook best met de haren bij gesleept, maar dit is niet waar het om gaat.
Het gaat om de vraag hoe ver een advocaat mag gaan met het bedrijven van politiek en activisme in de rechtszaal. Of je het inhoudelijk eens bent met die strijd, dat doet niet ter zake. Een rechts-extremistische advocaat verdient op dit punt net zo veel – of weinig – bescherming als een advocaat die zich inzet voor, in de woorden van de Liga, ‘een hoogstaand doel’.
Mantra’s
Het is intussen begrijpelijk dat veel andere procesdeelnemers zich ergeren aan de modus operandi van Stelling. Telkens hetzelfde verhaal, telkens dezelfde mantra’s. Het rolde er tijdens de zitting bij de Raad van Discipline minstens vier keer soepel uit: Stelling cs. ageren tegen de ‘systeemmisdadige voorbereiding voor nucleaire massamoord’. De zitting bij de raad duurde iets minder dan twee uur, kun je nagaan wat er in de hoofden van tegenstanders, rechters en (onpartijdige) toehoorders gebeurt als een zitting meerdere dagen duurt.
Tel daarbij op de opgewonden toon en de eindeloze stroom wrakingsverzoeken. De wrakingskamer is nog niet geïnstalleerd, of wordt alweer getroffen door een nieuw wrakingsverzoek. Stelling ziet de rechter niet als middel om tot een oplossing van een probleem te komen, hij ziet de rechter als podium om telkens opnieuw een hem onwelgevallige misstand aan de kaak te stellen. Hield deken Martens van mantra’s, dan zou hij kunnen zeggen dat Stelling en de zijnen werken aan een ‘systeemvijandige voorbereiding voor juridische karaktermoord’. Of zoiets.
Spierballen
Zeker is dat het verzoek tot onmiddellijke schorsing van Stelling door de Raad van Discipline met argwaan werd bejegend. En terecht. Stelling is al tien jaar bezig met zijn strijd in de rechtszaal. Het middel van de onmiddellijke schorsing lijkt voor heel andere situaties in de wet te zijn opgenomen, namelijk voor de gevallen dat er sprake is van een onmiddellijke en grote kans op schade voor cliënten, of betrokkenheid van de advocaat bij georganiseerde criminaliteit.
Het heeft er alle schijn van dat we hier een gevalletje rollende spierballen bij de hand hebben. Martens krijgt vanuit de rechterlijke macht signalen dat Stelling zich misdraagt, en de deken wil net iets te graag laten zien dat hij de discipline op korte termijn kan herstellen.
Ik vermoed dat hem dat niet gaat lukken. In termen van een kort geding: er is simpelweg geen spoedeisend belang dat onmiddellijke schorsing noodzakelijk maakt. Daarmee blijft de principiële vraag overeind: in hoeverre mag je als advocaat regels – die bedacht zijn om ieder het zijne te geven – systematisch (jawel) aanwenden om je eigen, boven iedere twijfel verheven gelijk te halen?
Reageren? Ga naar Dutch Lawyers op LinkedIn
Update 22 mei: inmiddels hebben een aantal advocaten gereageerd. Op Twitter, LinkedIn en per e-mail.
De mail is afkomstig van Georg van Daal, advocaat in Den Haag. Hij gaf toestemming om de mail hier af te drukken.
Geachte redactie,
Lucien Wopereis bekreunt zich in zijn column op Advocatie.nl om een gebrek aan reacties vanuit de advocatuur op de kwestie Stelling. Als columnist lijkt hij begrip op te kunnen opbrengen voor wie zich stoort aan het gedragspatroon van Stelling, maar maakt hij duidelijk geen voorstander te zijn van de manier waarop Stelling nu wordt aangepakt.
Laat ik toch ook eens reageren. Ik ben namelijk blij dat de Balie nog leden heeft als Stelling, die geloven in en opkomen voor de door hen als rechtvaardig gepercipieerde zaak. Ieder systeem bevindt zich tussen zijn eigen extremen, en extremen horen er dus gewoon bij. Hoe platter zichzelf vast als anstandige Bürger beschouwende lieden de wereld willen slaan, des te treuriger deze wordt. Los van Stellings standpunten en methoden, geldt dat degenen die door middel van hun eigen mantra’s Stelling verwijten dat hij mantra’s afdraait, iets heel belangrijks uit het oog lijken te hebben verloren. Het systeem van grondrechten bestaat namelijk niet om de grijze middenmoot te beschermen in wat zij als gepast beschouwen, maar is juist in het leven geroepen om het ongewone te beschermen tegen het mechanisme dat Marten Toonder zo treffend verbeeldde in het monster Trotteldrom: wie niet mee rent met de massa, wordt platgewalst.
Ik betreur het dat het erop lijkt deken Martens heeft gemeend allerlei eigen waarde oordelen te moeten verwarren met zijn publieke taak. Als formalist betreur ik het nog meer dat het erop lijkt dat hij daarbij allerlei publiekrechtelijke waarborgmechanismen aan de kant schuift. Mocht het bovendien zo zijn dat hij daarbij allerlei uitspraken doet en waarde oordelen geeft over kwesties die hij niet zelf heeft waargenomen en waarover hem geen klachten hebben bereikt, dan zou ik dat het allerergste vinden.
Vriendelijke groeten,
Georg van Daal
advocaat te Den Haag
Andere reactie op LinkedIn:
Ik heb in het onderwijs aandacht besteed aan deze kwestie. Vrijheid van een meningsuiting is een grondrecht. Maar het vak van advocaat is niet bedoeld om in de rechtszaal politiek te bedrijven. Ik heb overigens wel enige sympathie voor de zienswijze van Stelling.