We hadden en hebben voor een belangrijk deel een nog best aardig civiel procesrecht in Nederland. Maar helaas, de verandermannetjes hebben toegeslagen. Het moest digitaal! En niet alleen moest het papier eruit, het gehele procesrecht moest ook kapotverbeterd. Zonder papier was natuurlijk een eenvoudige exercitie geweest. De rechtspraak had alleen even het huidige tijdsgewricht hoeven instappen, om te doen wat de advocatuur al ruim twintig jaar doet, namelijk alles over de e-mail.
Door Georg van Daal, advocaat te Den Haag
Dan waren we met de digitalisering snel klaar geweest, en het procesrecht had niet hoeven worden aangerand. Desnoods hadden we het iets ingewikkelder gedaan met een database of dropbox structuur, waarin je de al jaren gangbare documenten had moeten plaatsen, met de rechter als enige manager van de documenten daarin. Beproefde techniek en hopsa, klaar!
Maar nee, onder de bezielende leiding van ene Frits Bakker als voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak moest het allemaal helemaal anders en helemaal nieuw. Die wielen die gingen ze zelf eens eventjes uitvinden. Zelfs gegeven de wetmatigheid dat de overheid ieder ICT project grandioos verknalt, hebben Frits en zijn andere koekenbakkers daar nu een kroon van onbekwaamheid opgezet, die deze eeuw waarschijnlijk niet meer wordt geëvenaard. Kwaliteit en Innovatie? Het is volkomen KEIkul gebleken.
Eerst zouden Frits en de andere verandermannetjes de digitalisering van de gehele civiele procedure effe fiksen voor de luttele som van € 7 miljoen. Toen ze enige tijd daarna weer eens één van hun zeldzame gedachten hadden, werd dat alras opgehoogd naar het nog steeds voor de omvang van het project gemeten minimale bedrag van € 29 miljoen. Maar ach, het liep wat op, het zou € 79 miljoen worden. Ondertussen zijn we aan de kant van de rechtspraak tot en met 2017 TWEEHONDERD MILJOEN EURO verder. Dat is ruim 28 keer meer dan de oorspronkelijk begrote som.
En zijn we daarmee klaar? Nee hoor, het zou nog eens € 40 miljoen à € 50 miljoen EXTRA PER JAAR gaan kosten in de onbepaalde toekomst, althans dat dacht de raad voor de rechtspraak tot gisteren. Maar daar zijn ze in de war. Althans door dit project zijn ze op een negatief eigen vermogen terecht gekomen. Ja, u leest het goed. Door dit project is de rechtspraak materieel gefailleerd. En denk ook eens aan de enorme kosten waarop de advocatuur is getrakteerd, die in wanhoop en gegeven de onwerkbaarheid van op rechtspraak.nl gemaakte keuzes, vele miljoenen heeft moeten investeren in interface structuren die de boel nog wel enigszins werkbaar hebben moeten houden.
Bloedige ervaring
En wat hebben we dan ondertussen gekregen voor al die honderden miljoenen? Ruud Hermans, de voorzitter van de Adviescommissie Burgerlijk Procesrecht van de NOvA en hoog genoteerd in de top tien van netste mensen van het land, noemde het ‘een volledig ontspoord project’. Kun je nagaan wat het werkelijk is, als zo iemand al zulke taal bezigt. Mijn kwalificatie zit wat dichter bij de werkelijkheid, maar kan helaas niet worden afgedrukt.
In Midden-Nederland en Gelderland zijn we ondertussen gedwongen tot de KEIkul. Voor een heel eenvoudig proceduretje zou het misschien kunnen werken. Maar uit bloedige ervaring aldaar kan ik u melden: zodra het ingewikkeld wordt, loopt het vast. Ik heb geen eenvoudige procedures.
Niet alleen levert het systeem een enorme overbodige werkverschaffing aan de kant van de advocatuur op. Wegens ridicule keuzes van systeembouwers die de ballen verstand hadden van waar ze mee bezig waren en omdat de mensen die wel verstand van zaken hadden niet mee mochten doen van Frits, is het systeem bovendien niet toegerust voor de toch vele complicaties die in procedures nou eenmaal mogelijk zijn.
De storingen zijn veelvuldig. Uploads blijken regelmatig onmogelijk. Als het niet nodig is, krijg je een tsunami van overbodige e-mails over je heen. Als je een bericht nódig hebt, bijvoorbeeld over een datum voor een zitting, dan hoor je taal noch teken. En als het systeem nou nog zou kunnen worden verbeterd, maar helaas. De ICT-auditor heeft ondertussen na grondig onderzoek geconcludeerd dat het systeem zó slecht in elkaar is gezet, dat het bij het grof vuil moet en we helemaal opnieuw moeten beginnen.
Ondertussen gaf Frits eerst hier en daar een interviewtje. Nee hoor, hij hoeft geen verlenging van zijn termijn, die binnenkort afloopt. Stel je toch eens voor, dat iemand die met zoveel halsstarrigheid een dusdanige mislukking heeft georkestreerd, ook nog eens verlenging van zijn positie zou krijgen.
Frits zei bij die gelegenheden nog dat KEI misschien een beetje is mislukt, maar ja dat het toch moest gebeuren, en dat ze het ‘met de kennis van nu’ wellicht iets anders hadden gedaan. Kennis van nu? Toen de eerste versies van de plannen bekend werden, zijn meteen vele, vele verstandige mensen opgestaan, met de toen al juiste veelvuldige waarschuwingen het niet zo te doen en het eerst eens met simpele dingen te proberen. Maar nee hoor, Frits wilde grandioos, maar hij heeft dus nog grandiozer gefaald.
Monstrum
En met zijn brief aan de minister en het persbericht, beide van gisteren – let wel: de beeldspraak is bewust – heeft de raad voor de rechtspraak, Frits voorop, net gedaan of zij de problemen inziet. Ik leverde de eerste versie van deze column vorige week al in, nu is daar plots dat bericht van gisteren dat het voortaan toch allemaal anders zou gaan. Men geeft toe dat het tegendeel van vereenvoudiging is bereikt en men wil – zo zegt men het letterlijk – de controle terug. De rechtspraak was helaas de laatste die zag dat ze de controle al heel lang kwijt was en dat ze een monstrum van ingewikkeldheid hebben gecreëerd.
Excuses? Nee hoor. Want het was ‘onder druk van het maatschappelijk veld’. Wanneer af? Wat gaat het kosten? Men heeft opeens geen idee meer. Dat gaat dus nog héél lang nog veel méér dan die eerst genoemde veertig of vijftig miljoen euro per jaar worden, weet de verstandige lezer dan meteen.
Men erkent mondjesmaat de faliekante mislukking tot nu toe, maar de logische conclusie, namelijk kappen met die handel, wordt níet getrokken. Men gaat op hetzelfde pad voort, maar nu met kleinere en nóg tragere stappen. U moet voor de grap die brief eens lezen. Ik denk dat deze wereldrecords aan ‘in laffe eufemismen wegschrijven van een absoluut falen’ en ‘in tenenkrommend vaag proza om de hete brij heen dansen’ de komende eeuwen niet worden gebroken. De afdronk is dat de puinhoop die tot dusverre is gecreëerd blijft bestaan – bijvoorbeeld in Gelderland en Midden-Nederland – en dat de rechtspraktijk in een nog trager tempo dan voorheen naar een nieuw totaal ICT echec gaat worden gemarteld.
En binnenkort loopt Frits Bakker dus na een veel te dure receptie met bloemen en flessen wijn het gebouw van de Raad voor de Rechtspraak uit, om zijn carrière rustig voort te zetten als rechter in de rechtbank Noord-Holland. Nou bevind ik mij in een praktijk waar bestuurders rondlopen die door curatoren, officieren van justitie en crediteuren op allerlei wijzen worden aansprakelijk gehouden en op andere wijzen worden aangesproken. Hadden die in hun ondernemingen zulke buitensporige fouten gemaakt als Frits, dan waren die ondernemingen failliet verklaard, zaten de bestuurders met op persoonlijk ernstig verwijtbaar handelen gebaseerde aansprakelijkstellingen voor honderden miljoenen.
Maar kennelijk kun je in staatsdienst en voor het leven aangesteld, althans onwrikbaar tot je zeventigste, de hele civiele rechtspraktijk straffeloos in chaos onderdompelen en de belastingbetaler met een – ik zeg het met Hermans – volledig ontspoord project vele honderden miljoenen achteruit zetten, om vervolgens vanuit de Noord-Hollandse ivoren toren weer rustigjes aan recht te gaan spreken.
Ik hoop dan maar dat Bakker geen bestuurdersaansprakelijkheidszaken krijgt voorgeschoteld, want dan is werkelijk iedere falende bestuurder van de haak. Of zou hij in andere gevallen dan het zijne andere maatstaven hanteren? Het zal toch niet?