Het aanstellen van eigen, onafhankelijke toezichthouders binnen bedrijven en het belonen van ondernemingen bij aangiftes, kan ervoor zorgen dat bedrijven meer grip krijgen op het bestrijden van illegale gedragingen van hun werknemers. Dat stelt Sharon Oded in zijn proefschrift Inducing Corporate Proactive Compliance: Liability Controls and Corporate Monitors, waarop hij 30 maart 2012 promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR).
Bedrijven zijn in sommige situaties zelf beter in staat om hun werknemers te controleren dan overheidsorganen. Ook de overheid weet dat: met handhavingsbeleid in onder meer het milieurecht en bij anti-omkoping wordt in toenemende mate geprobeerd bedrijven over te halen om ‘proactieve partners’ te worden, in plaats van ‘vijanden’ in de strijd tegen wetsovertreding.
Oded stelt in zijn proefschrift dat geen van de twee stromingen in wetshandhaving – afschrikking (streng) en samenwerking (vriendelijke) – leidt tot optimale naleving. Een andere conclusie is dat een aantal bestaande regimes waarin elementen van zowel de afschrikkings- als de samenwerkingsbenadering worden gecombineerd, grote gebreken laat zien door onder meer het risico op willekeur.
Oded ontwikkelde een praktische vorm dat de kracht van de bestaande regimes behoudt, en tegelijkertijd het hoofd biedt aan de gebreken. Het voorstel van de promovendus bestaat uit twee beleidsonderdelen, gericht op bedrijven die toezicht in eigen hand houden. Ten eerste gaat het dan het aanstellen van eigen, onafhankelijke professionele toezichthouders.
Samengesteld aansprakelijkheidsregime
Daarnaast pleit Oded voor een zogenaamd samengesteld aansprakelijkheidsregime. Daarbij krijgen ondernemingen die het wangedrag van hun werknemers zelf aangeven een beperkte sanctie opgelegd. Die staat in verhouding tot de lagere maatschappelijke kosten waartoe die aangifte van wangedrag heeft geleid. Zo biedt dit regime toezichthouders de mogelijkheid de sancties voor gereguleerde bedrijven aan te passen op basis van de daadwerkelijke schade die hun werknemers door hun gedrag hebben veroorzaakt.
Beide beleidselementen, maar ook individueel, verbeteren de motivatie van bedrijven om hun werknemers tot naleving van de wet te bewegen. Deze nalevingsstructuur kan worden toegepast op veel vormen van regulering, zodat bedrijven op een efficiënte manier zelf proactief kunnen zorgen voor naleving van wet- en regelgeving, aldus Oded.