Sommige boeken moet iedere advocaat lezen. Twaalf jaar geleden was dat The end of lawyers van Richard Süsskind. Nu is dat Het Papieren Paleis van Maurits Barendrecht en Maurits Chabot.
Slim van HiiL-directeur en rechtsstaatvernieuwer Maurits Barendrecht. Samen met journalist Maurits Chabot schreef hij Het Papieren Paleis, zijn ultieme pleidooi voor vernieuwing van het rechtssysteem. Door deze opzet (Barendrecht vertelt, Chabot schrijft het vlot op) is Het Papieren Paleis een lekker leesbaar boek, dat niet te veel is geschreven met een insider-pet op. Zo is de kans dat de boodschap van Barendrecht aankomt een stuk groter. Die boodschap? Het huidige rechtssysteem loopt op zijn laatste benen en heeft een totale update nodig.
Alle rechtsgebieden
De boodschap van Het Papieren Paleis is heel concreet: juridische procedures dragen te vaak niet bij aan de oplossing van het probleem dat eraan ten grondslag ligt. Juridische processen zijn ouderwets van opzet, duren veel te lang en zetten vanuit hun aard mensen tegen elkaar op. De auteurs onderbouwen dit met talloze voorbeelden en vele binnen- en buitenlandse onderzoeken en cases.
Barendrecht en Chabot doen er een half boek over om te vertellen wat er niet goed gaat. Of al die voorbeelden even relevant zijn, vraag je je als lezer soms af, maar zo tonen de auteurs wel overtuigend aan dat de vernieuwing nodig is in alle rechtsgebieden, nationaal en internationaal.
In hun drang om hun punt te maken beschrijven de auteurs ook een wat overbodige reportage langs Haagse juridische instituties; gebouwen die als hard en afstandelijk worden beschreven. Een vesting (Ministerie van Veiligheid en Justitie), intimiderend (Raad voor de Rechtspraak) of zelfs helemaal ontoegankelijk voor publiek (Het Vredespaleis).
Met de conclusie van deze rondgang – de gebouwen van het recht zijn blind voor dagelijkse problemen – kunnen de auteurs hun oplossing onderbouwen. Zij zetten onder andere in op menselijker recht, in huizen van recht, vergelijkbaar met een huisartsenpost. Daar kunnen advocaten, psychologen, bemiddelaars en rechters dichtbij de inwoners van de rechtsstaat werken, die nu te vaak zo weinig aan diezelfde rechtsstaat hebben. Zo kunnen ze bijdragen aan duurzame oplossingen voor al die conflicten die dichtbij huis plaatsvinden, in de werkkring, tussen buren of echtelieden.
Schaf het uurtarief af
De auteurs van Het Papieren Paleis pleiten voor een juridische variant op het Parijse Klimaatakkoord. Wat er uit dat akkoord zou moeten komen, weten ze ook: een toegankelijker rechtssysteem zonder juridische gevechten in de rechtszaal, en met snelle oplossingen aan de keukentafel of op de werkvloer. Net als klimaatonderzoekers moeten juristen wereldwijd data gaan verzamelen en meetinstrumenten voor rechtvaardigheid ontwikkelen, zodat duidelijk wordt welk effect rechtspraak echt heeft.
In de onderhandelingen voor het juridische ‘klimaatakkoord’ moet ook de beloning van advocaten worden besproken. Schaf het uurtarief geleidelijk af, zeggen Barendrecht en Chabot. De hoogte van de beloning moet worden vastgesteld op basis van de snelheid waarmee een advocaat een oplossing brengt en de waardering van klanten.
Ondanks de stevige taal is Het Papieren Paleis geen onheilspellend boek, zoals The End of Lawyers meer was. Het boek schetst ook geen sombere toekomst voor advocaten die integer met het recht omgaan. De werkgelegenheid wordt anders verdeeld, en zal alleen maar toenemen.
Gilde-regels houden vernieuwing tegen
Maar vernieuwing van de advocatuur wordt tegengehouden door de eigen gilde-regels, stellen de auteurs. Investeren in innovatie met extern kapitaal mag niet, advocaten mogen niet in loondienst van een tech-bedrijf dat online juridische diensten ontwikkelt en ze mogen niet betalen voor het binnenbrengen van zaken. Bovendien stimuleert gedwongen partijdigheid ‘pitbull-gedrag’, terwijl er juist vaak behoefte is aan verzoening, in plaats van verwijdering.
Het Papieren Paleis geeft overtuigend weer waarom de rechtsstaat vernieuwd moet worden. Ook geeft het voldoende aanknopingspunten en ideeën voor iedereen die de rechtsstaat een warm hart toedraagt, voor het vernieuwen van dat deel van de juridische dienstverlening waar zij invloed op hebben. Dus koop dit boek, lees het in een adem uit en ga ermee aan de slag.