Negen van de twaalf pitches tijdens het Innovating Justice Forum van het The Hague institute for innovation of Law (HiiL) kwamen uit Afrika. Deze inzendingen voor de Innovative Justice Awards 2019 lieten zien dat juridische innovaties nu vooral betrekking hebben op ‘toegang tot het recht’. Inspirerend, ook voor de Nederlandse advocatuur.
Door Erik Jan Bolsius
Tweederde van de wereldbevolking heeft geen toegang tot het recht, aldus directeur Sam Muller van HiiL. Als dit ook opging voor de toegang tot onderwijs of medische zorg, dan werd er harder ingegrepen, stelt hij. Het tegenovergestelde van armoede is niet rijkdom, maar rechtvaardigheid, formuleert een van de Afrikaanse innovatoren het probleem, tijdens het Innovating Justice Forum in het Haagse Vredespaleis op 6 februari jongstleden.
Niet voor niks gingen de meeste Afrikaanse pitches over toegang tot recht. Veel mensen weten niet eens dat ze een juridisch probleem hebben. En als ze het al weten, is er geen betaalbare oplossing voor ze. Daarom gebruiken de Afrikaanse innovaties bestaande middelen, zoals mobiele telefoons waarover de meeste mensen beschikken, al dan niet met internet-toegang. In Zambia zijn zelfs meer mobiele telefoons dan tandenborstels, vertelde een van de aanwezigen.
In Benin introduceerde het bedrijf HeLawyer een telefoonnummer en app voor directe juridische hulp. Voor 3 euro per gesprek krijgt men er juridische hulp. Essentieel in een land met 200 advocaten op 10 miljoen inwoners. Een vergelijkbare dienst werd gepresenteerd uit Ruanda, waar vorig jaar al 80.000 mensen gebruik maakten van deze eerste juridische hulplijn. Zevenduizend gebruikers gingen ‘door’ naar een gratis juridisch advies, mede gesponsord door de overheid.
De app Nkola uit Oeganda informeert werknemers over hun arbeidsrechtelijke positie. Vaak gaat het dan over basale informatie over het recht op zwangerschapsverlof, of hoeveel vrije dagen iemand heeft. Op de Zuid-Afrikaanse website Baobab kunnen rechtzoekenden tutorials vinden over allerhande juridische onderwerpen. ‘Hoe stel je een testament op’, of ‘Wat moet je doen als je bij een auto-ongeluk betrokken raakt?’ Met direct een link naar een juridische dienstverlener.
Afrikaanse KEI
De winnaar van de Innovative Justice Award is ook een Afrikaans initiatief, Crime Sync uit Sierra Leone. Zeventien jaar na het beëindigen van de burgeroorlog in dat land, vertrouwt nog steeds niemand het strafrechtsyssteem. Crime Sync zorgt dat alle deelnemers – politie, advocatuur en rechterlijke macht – betrouwbare informatie kunnen delen en uitwisselen. Het versimpelt het werk en zorgt dat men het systeem weer vertrouwt, aldus de bedenkers. Een KEI dat wel werkt, in Afrika?
Hemelbestormend lijken deze ideeën misschien niet altijd, maar dat is ook precies wat de Nederlandse advocatuur ervan zou kunnen leren. Innovatie hoeft niet ingewikkeld te zijn, als het maar goed inspeelt op een echte vraag van cliënten. Elk van de Afrikaanse initiatieven lost een belangrijke behoefte in, namelijk toegang tot het recht. Nu de Nederlandse sociale advocatuur beknot wordt, zou het mooi zijn om met dat uitgangspunt te innoveren. Hoe houden we de toegang tot het recht overeind? Niet door dure techniek, maar misschien wel met informatieve tutorials of een goedkoop telefoonnummer voor echte juridische hulp.