Intellectueel eigendom is wel het laatste waar voetbalfans zich druk over maken in aanloop naar het WK 2010 in Zuid-Afrika, maar het houdt de gemoederen binnen de Zuid-Afrikaanse advocatuur wel degelijk bezig. Twee Zuid-Afrikaanse advocaten stellen dat tot dusver minder IE-rechtszaken zijn gevoerd dan verwacht. T-shirts en petjes zijn echter een belangrijke bron van conflict. “De prijs van officiële WK-kledingstukken is simpelweg te duur voor de gemiddelde Afrikaanse consument.”
In Zuid-Afrika bestaan verschillende wetten en regels met betrekking tot intellectuele eigendom. Allemaal verbieden ze bedrijven ten onrechte de indruk te wekken dat ze sponsor van een (sport)evenement zijn. De wetten maken het voor het zowel grote bedrijven als kleine, lokale ondernemers in Zuid-Afrika lastig hun marketingactiviteiten rond het WK 2010 vorm te geven. Zakelijke activiteiten of advertenties in de directe nabijheid van de WK-locatie zijn bijvoorbeeld verboden.
Afgelopen jaar heeft de FIFA drie grote rechtszaken gevoerd tegen vermeende inbreukmakers. Eén aanklacht betrof restaurant Eastwood Tavern, dat de woorden ‘World Cup 2010’ en vlaggen van deelnemende teams had gebruikt, in combinatie met de naam van het restaurant. De rechter gaf de FIFA gelijk.
Het tweede proces werd gevoerd tegen Metcash Trading Limited Australasia. Dat bedrijf had foto’s van voetballen en vlaggen en het nummer 2010 gebruikt in de verpakkingen van zijn ASTOR-lolly’s. Metcash moest stoppen met de lollyverkoop. Het feit dat Metcash meer winst maakte door het gebruik van WK 2010-symbolen lijkt in deze zaak voor de FIFA de voornaamste steen des aanstoots te zijn geweest. De derde zaak, tegen Executive African Trading, loopt nog, maar de rechter heeft de FIFA in deze kwestie al wel deels gelijk gegeven in een tussenvonnis.
Kemphanen
Het Metcash-vonnis was volgens Bowman Gilfillan, een Zuid-Afrikaans advocatenkantoor dat de tegenpartijen van de FIFA bijstaat in IE-kwesties rondom het WK, onderwerp van verhitte discussies en kritiek. Directeur Darren Olivier laat subtiel zijn eigen mening doorschemeren. “Ik denk dat onze rechtbanken, net als de Zuid-Afrikaanse bevolking, zeer gastvrij zijn geweest tegenover FIFA. Op een overdreven manier.”
Bowman Gilfillan staat onder meer ESKOM bij, Zuid-Afrika’s nationale electriciteitsleverancier. De rol die het kantoor bij het WK speelt is aanzienlijk, stelt Olivier. “We zijn het enige advocatenkantoor met een geloofwaardige en voldoende omvangrijke IE-praktijk dat de niet-sponsors tot hun beschikking hebben.” Spoor & Fisher en Adams & Adams, de twee andere Zuid-Afrikaanse advocatenkantoren die actief zijn tijdens het WK, treden volgens Olivier uitsluitend op voor de FIFA en zijn sponsors.
Dictatoriaal
Het blad Managing Intellectual Property meldt dat critici de FIFA beschuldigen van het aannemen van een ‘dictatoriale houding’ als het gaat om IE. De FIFA drijft de IE-wetten te ver door ten koste van de lokale gemeenschap, vinden zij.
Het Zuid-Afrikaanse advocatenkantoor Spoor & Fisher is de belangrijkste vertegewoordiger van het FIFA-kamp. Spoor & Fisher-advocaat Owen Dean is het niet eens met de beschuldigingen. “De FIFA heeft bepaalde rechten, daar doet de organisatie een beroep op. We hebben in alle zaken tot nu toe gelijk gekregen,” zegt hij. “Dat zegt genoeg.”
Dean zegt in Managing Intellectual Property verder dat de zaken op zichzelf niet van groot belang zijn. Het draait volgens hem veel meer om het signaal dat de FIFA gaf, namelijk dat het bereid is juridische actie te ondernemen. Door alle publiciteit is die boodschap aangekomen, zegt hij. “Veel bedrijven waarvan we verwachtten dat ze zich schuldig zouden maken aan schending van de rechten van de FIFA, hebben dat niet gedaan. Ik vermoed dat ze de risico’s te hoog achten.” Ook Olivier stelt vast dat tot dusver minder IE-rechtszaken rond het WK zijn gevoerd dan verwacht.
Namaakkleding
IE-advocatenkantoren van beide kampen steken verreweg de meeste energie in het onrechtmatige gebruik van WK-symbolen in kleding, melden ze. Spoor & Fisher richt zich voornamelijk op ‘counterfeiting’ (vervalsing) en ‘ambush marketing’. “De intensiteit van counterfeiting in T-shirts en petjes neemt toe naarmate het WK nadert,” zegt Dean.
“Counterfeiting is het belangrijkste IE-probleem in Afrika in het algemeen,” zegt Olivier. “Tijdens het WK zien we een toename van dit soort zaken. De prijs van officiële WK-kledingstukken is simpelweg te duur voor de gemiddelde Afrikaanse consument.” In zeldzame gevallen gaat de aard van deze vervalsingen echt te ver, zegt hij. “We hebben gevallen gezien van namaak voetbalshirts die worden gebruikt om drugs Zuid-Afrika in te smokkelen. Dat soort belangrijke problemen nemen we zeer serieus.”