Zeven jaar na hun aanhouding stonden de verdachten Dennis Moens, Frank Laan en voormalig advocaat Koen Blom in de zaak Quality Investments – volgens het OM met ruim 200 miljoen dollar inleg de grootste Nederlandse beleggingsfraude ooit – maandagochtend dan eindelijk voor de rechtbank. Ze worden verdacht van valsheid in geschrifte, oplichting, verduistering, witwassen, gewoontewitwassen, dan wel het medeplegen daarvan. Bij Moens komt daar nog het geven van leiding aan een criminele organisatie bij.
Door Lucien Wopereis
Bij binnenkomst geeft Blom medeverdachte Moens een handje, maar erg van harte lijkt het niet te gaan. Ze spreken verder niet, en Blom zondert zich snel af. Eenmaal gezeten, heeft elke verdachte twee advocaten aan zijn zijde.
Op een vraag van de voorzitter van de rechtbank zegt Blom bij aanvang alleen maandag en dinsdag aanwezig te zullen zijn bij de zaak. Een reden voor zijn verhindering bij de overige zittingsdagen, twaalf in totaal, geeft hij niet. De twee andere verdachten zullen wel aanwezig zijn gedurende de hele zaak.
Die twaalf zittingsdagen zijn een gevolg van de complexiteit van de zaak, volgens het OM de grootste beleggingsfraude in Nederland ooit, met een voor een groot deel verdwenen inleg van 222 miljoen dollar. De verdachten zouden het geld onder meer hebben besteed aan auto’s, vakantiehuizen, boten en andere luxegoederen.
Er zijn talloze getuigen gehoord in heel veel landen, er zijn enorme hoeveelheden documenten in beslag genomen en veel rechtshulpverzoeken aan buitenlandse opsporingsinstanties uitgezet. Ook de inzet van opsporingsmiddelen was groot: er is geobeserveerd, er zijn politieinfiltranten ingezet, telefoons getapt en doorzoekingen verricht. Er zijn ruim duizend benadeelde beleggers.
De eerste kwestie voor de rechtbank is of die zich met hun claims tegen de verdachten in de strafzaak mogen voegen. Het Hof bepaalde eerder dat daar geen sprake van kan zijn, gelet op onder meer de ingewikkeldheid van de zaak. De rechtbank blijft na een schorsing bij die beslissing. Slachtoffers mogen wel het woord voeren, omdat Moens wordt verdacht van een feit waar acht jaar gevangenisstraf op staat – een ‘achtjaarsdelict’, aldus de voorzitter.
Daarna volgt een voorzetje voor de komende weken: wie trok precies waar aan de touwtjes bij Quality Investments en de daar onder, naast en boven hangende BV’s? Wie leende geld aan wie, wie was geld schuldig aan wie, hoe zaten afspraken rond de winstverdeling precies in elkaar? Hoe verhoudt juridisch eigendom zich tot ‘beneficial ownership’? De verdachten nemen best vaak het woord en lijken van goede wil, maar zeggen bij lastige vragen ook regelmatig dat het geheugen ze in de steek laat.
Blom krijgt al enkele gerichte vragen over de ‘letter of comfort’ die hij opstelde. Daarmee moesten potentiële beleggers worden overgehaald om hun geld bij Quality Investments te stallen. Voelde hij zich wel prettig bij zijn dubbele rol als aandeelhouder en juridisch adviseur? “Ik vond het toen een interessant product, en ik had er wel fiducie in dat het wat zou worden. Maar met de wetenschap van nu zou ik het niet meer zo doen,” stelt hij.
Hij had zich ook geregeld druk gemaakt over de ondoorzichtige toestanden bij de Amerikaanse trust van Quality Investments, de Amerikaanse advocaat Deborah Peck. “Ze is een eenpitter, dat is sowieso niet prettig bij ziekte en dergelijke. Ook waren er signalen dat de adminsitratie stroef verliep. Daar heb ik geregeld voor gewaarschuwd, als een wake up call. In 2010 ben ik er nog een keer naar haar toe geweest, en toen was de situatie aanzienlijk verbeterd. Er was geïnvesteerd in digitale systemen, en er was een behoorlijke verbeteringsslag gemaakt.”
De komende drie weken zullen nog elf zittingsdagen volgen, met donderdag onder meer tijd voor de slachtoffers van de beleggingsfraude. In september wordt de zaak gesloten. De uitspraak volgt pas in oktober, laat de voorzitter weten.