Het komt in Nederland nauwelijks voor dat een advocaat permanent beveiligd wordt. Gerard Spong liep ooit een tijdje rond in een kogelvrij vest uit angst voor een aanslag uit de hoek van de Surinaamse ex-legerleider Desi Bouterse en werd onlangs opnieuw beveiligd vanwege zijn betrokkenheid bij een rel rond Geert Wilders. Bram Moszkowicz werd enkele dagen zwaar beveiligd vlak voordat hij zich terugtrok als advocaat van Willem Holleeder. Volgens algemeen deken Willem Bekkers zijn dergelijke serieuze bedreigingen, ook die aan het adres van Arthur van der Biezen en Dion Bartels, nog steeds grote uitzonderingen in de advocatuur.
“Er is geen sprake van een trend”, zegt Bekkers. “Het is wel zo dat serieuze bedreigingen tegenwoordig in het algemeen, dus ook buiten de advocatuur, vaker voorkomen dan vroeger. Toch is het klimaat in Nederland nog steeds hoopgevend. Serieuze levensbedreiging komt godzijdank hoogst zelden voor. Zo nu en dan zijn er incidenten, maar daar blijft het ook bij. Niet lang geleden werd Spong bijvoorbeeld beveiligd, toen hij optrad voor burgers die vinden dat Wilders strafrechtelijk vervolgd moet worden.”
”Als je een advocaat bedreigt, bereik je daar niets mee. Dan ben je nog veel verder van huis. Iedereen heeft wel in de gaten dat niet de advocaat de boosdoener is, maar hooguit degene die hij verdedigt. Het is dan ook belangrijk dat een advocaat benadrukt dat hij zowel onafhankelijk als partijdig is.”
Respect
Het is volgens Bekkers cruciaal dat advocaten helderheid scheppen over hun rol. “Onafhankelijk zijn betekent dat hij duidelijk maakt: ‘Ik ben partijdig, maar ik kruip niet in jouw huid [van de verdachte, red.]. Ik ben een deskundige, professionele dienstverlener en bewaar een professionele afstand tot mijn cliënt.’ Als je dat uitlegt heeft iedereen respect voor je, zelfs de tegenstander.”
Hij haalt de gebroeders Anker aan als voorbeeld van de manier waarop advocaten dat respect kunnen kweken. “Zij zijn zeer goed in staat dat begrip te creëren bij familieleden en naasten van slachtoffers van de verdachten die zij bijstaan. Ze dwingen respect bij hen af.”
Hulp
Wanneer er sprake is van een serieuze dreiging aan het adres van een advocaat, wordt daar volgens Bekkers in de regel adequaat op gereageerd. “Dat wordt zeer serieus genomen door politie en het Openbaar Ministerie. Mijn ervaring is dat wanneer een advocaat hiermee te maken krijgt, er snel stappen worden genomen. Gebeurt dat niet, dan kun je als advocaat altijd contact opnemen met de deken.”
Bartels betaalt zijn beveiliging volgens eigen zeggen zelf. Dat lijkt niet te kloppen met het beeld dat Bekkers schetst. “Waarom dat is, weet ik niet. Het zou kunnen dat de politie en justitie de dreiging niet serieus nemen, maar dat zou mij verbazen. Ik heb nog niet meegemaakt dat een advocaat hulp nodig had en die vervolgens niet kreeg.”
Moord
Serieuze dreigingen zijn binnen de Nederlandse advocatuur weliswaar uitzonderlijk, maar ‘gewone’ bedreigingen komen om de haverklap voor. “Met enige vorm van bedreiging krijgt vrijwel iedere advocaat in de loop der jaren te maken”, stelt Bekkers. “Daar moet een advocaat tegen kunnen, dat hoort bij het risico van zijn vak.”
In zeer uitzonderlijke gevallen blijft het niet bij een dreiging. “In het verleden zijn er zelfs wel eens advocaten vermoord. Ik herinner me zo’n geval, een jaar of tien geleden, in het Oosten van het land. De dader was een overspannen patiënt, zijn slachtoffer had evengoed iemand anders kunnen zijn.”
Bekkers kan zich van de afgelopen 35 jaar “maar enkele gevallen van moord of mishandeling herinneren”. “Maar ieder geval is voor de betrokkenen erg genoeg.”