Een robot in de rechtbank zal niet snel voorkomen, want het werk van advocaten ‘is heel moeilijk te automatiseren’. Dat las ik onlangs in NRC. Het idee is hardnekkig: de robots en/of de AI’s komen eraan, en ze gaan onze banen inpikken.
Door Arnoud Engelfriet, correspondent Legal Tech
Vaste prik hierbij in de media: de illustrator van dienst tekent een robot in toga die een vlammend betoog houdt over het belang van de democratische rechtsstaat of een moeilijk dossier leest met de vinger bij de betreffende regel. Allemaal leuk en aardig, maar legal tech en robots gaan helemaal niet het werk van advocaten overnemen of automatiseren. Ze gaan de maatschappij transformeren zodat dat werk irrelevant of een beperkte niche wordt.
Dat het werk van advocaten heel moeilijk te automatiseren is, geloof ik graag. Het heeft een hoge creativiteitsfactor, zo zegt ABN Amro-bankier en sectorspecialist Han Mesters in NRC. Slimme argumenten, spitsvondige reacties, aanvoelen wat de rechter eigenlijk wil horen, een schikkingsvoorstel verzinnen dat de emotie van de wederpartij erkent, in een duister uitziende zaak toch een lichtpuntje vinden én met onvermoeibaar pleiten daar de winst uit slepen… Nee, daar zie ik vooralsnog geen computerprogramma voor komen.
Software is goed in het automatiseren van het gewone, het alledaagse. Het vinden van afwijkingen, het controleren van patronen, het doen van extrapolaties. Dat is iets heel anders dan het soort maatwerk waar de advocatuur voor staat. Dat zie ik meteen. En om die reden hoef je je inderdaad nul zorgen te maken dat je pleitwerk overgenomen wordt door een robot in een toga.
Grappig genoeg lijkt het NRC-artikel juist te bevestigen waar het wél pijn gaat doen in de juridische sector:
‘Bosman voorziet echter dat het ‘productiewerk’ dat zij verrichten door technologische ontwikkelingen veel sneller zal gaan. “Daar zit de pijn voor advocatenkantoren. Dan stort dit businessmodel in. Mensen zullen in de advocatuur niet vervangen worden door machines, maar er zullen wel minder mensen nodig zijn omdat men productiever wordt.”’
Dus het werk van advocaten wordt niet weg geautomatiseerd, alleen wel 80% van de advocaten. Oké, dat is inderdaad een nuanceverschil.
Daar komt bij dat software-gedreven dienstverlening zorgt voor een andere manier van werken. Automatiseren is nooit het simpelweg automatisch doen van wat je voorheen handmatig deed. Toen de treinen van stoom naar elektrisch gingen, werden stokers overbodig en moesten machinisten hun vak opnieuw leren. Er kwam geen robot die schepjes diesel in de oven gooide. Iets soortgelijks gaat gebeuren in de juridische sector.
Het is misschien een wat gevaarlijk voorbeeld, maar e-Court heeft laten zien wat er kan gaan gebeuren. De organisatie is controversieel omdat consumenten niet doorhadden dat ze naar arbitrage gingen (en dat een robotrechter daarbij meekeek), maar men had wel een alternatieve geschilbeslechting opgetuigd met effectieve inzet van ICT-middelen. Lagere kosten, snellere rechtsgang en inzet van AI om standaardkwesties standaard af te doen. Dat is innovatie volgens het boekje. Niet slechts faxen in plaats van brieven versturen, maar het proces opnieuw doen.
Die manier van denken, die wordt de toekomst. De bulk van het proceswerk is standaard, en dáár is software goed voor: om dit te verwerken. Daarom gaan die 80% van de advocaten minder werk krijgen. Die software zoekt de standaardzaken uit, en er is dan geen advocaat meer nodig die daar nog eens een zegje over doet.
Ja, natuurlijk zullen er dan altijd nog rare gevallen zijn waarbij je wél een advocaat zou willen. Een mens die jou uit het bureaucratisch geweld van de machines plukt. Maar dat zullen zeldzame situaties zijn, en ik heb zelfs serieuze twijfels of die nieuwe systemen daar rekening mee gaan houden. Wie procedures ontwerpt, houdt zelden rekening met de rare gevallen. En zonder rare gevallen geen behoefte aan voorvechters om daar uit te komen.