Na jaren van juridische strijd is de kogel door de kerk: ook bij UWV-procedures en in bestuursrechtelijke zaken heeft een rechtsbijstandverzekerde recht op vrije advocaatkeuze, aldus het Europese Hof van Justitie donderdag in antwoord op prejudiciële vragen van de Hoge Raad. Enkele advocaten die meestreden voor dit recht spreken opgelucht van een ‘herbevestiging’: “Een UWV-procedure is bijna net zo belangrijk als een gerechtelijke procedure.”
Door Joris Rietbroek
Het betreffende arrest van het Europese Hof van Justitie volgde op vragen die werden gesteld in een langdurige ontslagzaak, waarin een ontslagen werknemer procedeerde tegen rechtsbijstandverzekeraar DAS. Reeds in november 2013 bepaalde het Europese Hof van Justitie dat een verzekerde altijd zelf een advocaat cq. rechtshulpverlener mag kiezen als er sprake is van een gerechtelijke of administratieve procedure.
DAS hield hierop vol dat een procedure bij het UWV geen administratieve procedure is, maar het Europese Hof bepaalt met dit arrest anders. Overigens wees het hof donderdag ook een arrest waarin het recht op vrije advocaatkeuze bij bezwaar tegen beschikkingen van het Centrum Indicatie Zorg (CIZ) wordt bevestigd.
Lis van Engelen en haar collega Laura Zuydgeest van het Haagse kantoor GMW Advocaten stonden sinds begin 2014 de verzekerde bij die deze procedure tegen DAS was gestart. Zij stuurden naar eigen zeggen niet eens doelbewust aan op nieuwe prejudiciële vragen over de exacte aard van een administratieve procedure, maar de voorzieningenrechter stelde ze toch aan de Hoge Raad, die ze op haar beurt weer bij het Europese Hof neerlegde. “Mijns inziens had de voorzieningenrechter dit zelf ook wel kunnen beslissen, maar uiteraard zijn we blij dat er nu duidelijkheid is,” reageert Van Engelen.
Voor het recht op vrije advocaatkeuze vormt dit oordeel van het Europese Hof dan ook een grote stap binnen het arbeidsrecht, vindt zij. “Een UWV-procedure is immers bijna net zo belangrijk als een gerechtelijke procedure. Bovendien zullen zulke procedures sinds de ingang van de nieuwe Wet Werk & Zekerheid per 1 juli vorig jaar vaker voorkomen, nu een werkgever zich bij ontslag om bedrijfseconomische redenen altijd tot het UWV moet wenden. Bovendien is het sinds 1 juli 2015 mogelijk om beroep in te stellen tegen een beslissing van het UWV.”
‘Herbevestiging van wat we al wisten’
Advocaat Joost Beekers stond enkele jaren geleden een verzekerde bij die naar zijn mening ten onrechte was ontslagen. Hij schakelde als advocaat Beekers in, die DAS zelf vroeg om te mogen procederen onder dekking van de polis. Dit weigerde DAS echter. Op dat moment, in augustus 2011, oordeelde het Gerechtshof Amsterdam in het voordeel van DAS, maar die uitspraak werd in november 2013 onderuit gehaald door het Europese Hof. Het nieuwe arrest van het Europese Hof ziet Beekers als ‘een herbevestiging van wat we al jaren wisten’. “Het is een ruime interpretatie in het voordeel van de verzekerde, maar eigenlijk besliste het Europese Hof al in november 2013 dat het recht op vrije advocaatkeuze van toepassing is op alle gerechtelijke en administratieve procedures.”
Beekers werkte destijds samen met ex-advocaat Leendert de Jong, die jarenlang fanatiek voorvechter was voor het recht op vrije advocaatkeuze. De Jong deed op gegeven moment zelfs aangifte tegen rechtsbijstandverzekeraars, die hun verzekerden volgens hem beperkten in dit recht, wegens ‘structureel bedrog.’
Dat het Europese Hof nu voor duidelijkheid heeft gezorgd, noemt hij ‘verheugend, maar ook een open deur’. “Ik begrijp dat verzekeraars het onderste uit de kan hebben willen halen, maar eigenlijk was natuurlijk allang duidelijk wat een administratieve procedure inhoudt. De verzekeraars zullen hun klanten nu ook actief moeten voorhouden dat ze het recht hebben om zelf een rechtsbijstandverlener te kiezen. Ik kan nu alleen maar hopen dat deze verzekerden van DAS gedegen en eerlijke voorlichting krijgen over de mogelijkheden. De eigen juristen moeten immers ook wat te doen houden.”
Klanten mogen opnieuw declareren
DAS heeft inmiddels via een persbericht laten weten de uitspraak van Europese Hof van Justitie te respecteren. Verzekerden van wie een verzoek om kosten te vergoeden in een UWV- of bestuursrechtelijke procedure recentelijk werd afgewezen, kunnen zich nu alsnog tot DAS wenden om een vergoeding vragen. ‘Dat kan als DAS eerder vergoeding van de kosten van een advocaat voor een dergelijke procedure heeft afgewezen én als de verzekerde een declaratie van een advocaat kan overleggen,’ meldt de rechtsbijstandverzekeraar. ‘DAS doet zijn best om klanten actief te benaderen als wij uit onze administratie kunnen afleiden dat wij eerder vergoeding hebben afgewezen’.
Verder zegt DAS te vrezen dat de kosten van rechtshulp verder zullen toenemen, waardoor de toegang tot het recht ‘verder onder druk zal komen te staan’ en verzekeringspremies sterk zullen stijgen. Toen de verzekeraar soortgelijke argumenten enkele jaren terug al aanvoerde bij het Hof van Justitie, maakte advocaat-generaal J. Spier hier achteraf korte metten mee. ‘Ik geloof niet dat DAS zichzelf een goede dienst heeft bewezen door te poneren van deze in het geheel niet onderbouwde en weinig plausibele cijfers in een stadium van het geding waarin daarover geen discussie meer mogelijk was. In dat verband roep ik in herinnering dat de ervaring heeft geleerd dat niet voetstoots van de juistheid van dit soort stellingen kan worden uitgegaan’.