Staatssecretaris Albayrak (PvdA) van Justitie moet twaalf miljoen bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand ergens anders vandaan halen. De Tweede Kamer is het niet eens met haar plan om de inkomensgrens voor gefinancierde rechtshulp te verlagen. De behandeling van de bezuinigingen is gisteren (17 december) afgebroken en wordt pas volgend jaar hervat.
Een meerderheid van de Tweede Kamer, waaronder regeringspartijen PvdA en ChristenUnie, zijn tegen de voorstellen van Albayrak om de inkomensgrens voor de gefinancierde rechtsbijstand naar beneden bij te stellen. Bijna alle partijen, VVD, SP, Groen Links en de PVV vrezen dat een te grote groep wordt uitgesloten van toegang tot het recht. Over het totale bezuinigingsbedrag, circa € 50 miljoen per jaar, bestaat wel overeenstemming.
Eenpersoonshuishoudens met een inkomen boven de 16.000 euro en tweeverdieners boven de 22.500 euro kunnen volgens de plannen geen gebruik meer maken van de regeling. Men schat dat twee miljoen mensen buiten de boot zullen vallen. Alleen mensen op bijstandsniveau hebben volgens de plannen nog recht op gesubsidieerde rechtshulp.
Alle woordvoerders, op die het CDA na, spraken zich ferm uit tegen de plannen. Albayrak wil dat mensen zich verzekeren bij rechtsbijstandverzekeraars. De partijen zagen niets in dat voorstel. De staatssecretaris beloofde met daarop met alternatieven te komen.
“Een gruwel,” noemde Heerts (PvdA) de voorstellen van partijgenoot Albayrak om te korten op de rechtshulp. Heerts vond het onacceptabel dat grote groepen uitgesloten worden van het recht. “We steunen de voorstellen niet!”
Alexander Pechtold (D66) toonde zich solidair met de sociale advocatuur. De D66-voorman was op bezoek gegaan bij een sociaal kantoor in Utrecht dat werkt voor een uurtarief van €66. “Dit raakt de beschaving van de rechtsstaat.” Pechtold denkt dat er vooral winst te halen valt bij het niet zo krampachtig naleven van regels. “De overheid met haar repressieve aanpak is zelf het grootste probleem.” Hij verweet verder coalitiepartij ChristenUnie “een oorlog met het eigen volk te voeren”. “Van een vechtpartijtje op het schoolplein wordt al een zaak gemaakt.”
“Het recht van de financieel sterkste en de klassenjustitie komen terug,” vreesde SP’er Jan de Wit. Hij noemde de plannen een afbreuk van de rechtsstaat.
De VVD, bij monde van Fred Teeven, steunde de staatssecretaris op de meeste bezuinigingsplannen, maar wil een vergelijkend onderzoek naar de kwaliteit van de verschillende rechtshulpverleners. Verder vond de VVD de motivering voor de bezuinigingen “mager”.
Naast de verzekeringskwestie, toonde vooral Teeven zich bezorgd over de ambtshalve toevoeging van advocaten bij strafzaken. In Albayraks plan wordt de advocaat pas toegevoegd op het moment van inbewaringstelling. Verdachten die voor de gevangenneming op vrije voeten worden gesteld, moeten het doen zonder gefinancierde rechtshulp. De toegewezen advocaat kan pas aan de slag als de dagvaarding op de mat ligt. Hij vond “de kleine besparing” van €4 miljoen die dat oplevert niet opwegen tegen de door hem voorziene procedurele vertraging van twee weken.
Het CDA ontving hoongelach van andere fracties en publiek over het plan om het in het verleden afgeschafte Eigen Beursje weer in te voeren. “Een steek onder water,” zo vatte een prominent Orde-lid de opmerking van Kamerlid Vroonhoven op.
Wel staat een meerderheid van de Kamer achter het totale bedrag van €50 miljoen voorgenomen bezuinigingen per jaar. De woordvoerders zeiden allen toe verantwoording te nemen voor het totale bedrag. De staatsecretaris toonde zich ingenomen met de steun die ze kreeg.
Albayrak zoekt daling van het aantal procedures vooral bij een “pro-actieve” overheid. Die is met 12% bestuursrechtzaken zelf verantwoordelijk voor een groot beslag op de justitiële keten. Daarnaast moet mediation een oplossing bieden.
De Orde Hoopt dat Albayrak de twaalf miljoen uit de longlist van voorstellen, geformuleerd in een paper van een onderzoekscommissie onder leiding van Barendrecht, haalt. Lotje van den Puttelaar, lid van de Algemene Raad denkt bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om de gelden opgehaald met de Pluk-ze wetgeving te steken in de rechtshulp. Daarnaast denkt ze aan de mogelijkheid om de advocaatkosten van toevoegingen na vrijspraak, ten koste van de overheid terug te storten in het budget van gefinancierde rechtshulp. “Maar ja, de staatsecretaris vindt dat vestzak-broekzak,” aldus Van den Puttelaar.