De Klompé-zaal van de Tweede Kamer was vorige week donderdag helemaal gevuld met advocaten tijdens het spoeddebat over de quickscan van staatssecretaris Fred Teeven naar de bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand. De sociale advocatuur maakt zich daar grote zorgen over. Het stelsel wordt volgens hen door Teeven compleet afgebroken, zeker als er nog eens 100 miljoen extra wordt bezuinigd.
Zo’n zestig toehoorders passen in de zaal, die tot op de laatste stoel gevuld is. Het overgrote merendeel is zelf werkzaam in de sociale advocatuur. De Raad voor de Rechtsbijstand is vertegenwoordigd, net als de Vereniging Sociale Advocatuur. Dit tot grote tevredenheid van Hans Vogels, lid van de Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten. “Een flinke opkomst is belangrijk om te laten zien dat het ons aangaat wat hier besproken wordt,” zegt Vogels. Maar liever niet in toga, gaat Vogels verder. “Het gaat hier niet om de advocaten, maar om de rechtzoekenden.”
Hoewel inmiddels bekend is dat er plannen zijn om nog eens €100 miljoen extra te bezuinigen, gaat dit debat alleen nog over de quickscan die is uitgevoerd naar de volume-effecten van de al ingezette bezuinigingen op de gesubsidieerde rechtsbijstand à €50 miljoen. Daaruit is gebleken dat het totale beroep op het stelsel met 5 procent zal afnemen. Reden tot zorg, vinden de meeste partijen. Teeven stelt zich echter de vraag of het wel zo erg is dat er 20.000 minder toevoegingen zullen zijn. Immers: “Er zijn ook burgers die procederen tot ze een ons wegen omdat ze weten dat het toch wel vergoed wordt.”
Het is een van de uitspraken die hem niet populair maken, naast bijvoorbeeld: “Een advocaat heeft ook de verantwoordelijkheid om niet te beginnen aan alles dat kansloos is, alleen omdat er betaald wordt.” En: “Mensen die serieuze problemen hebben, zullen zich niet laten tegenhouden door de eigen bijdrage.” En tot slot: “Ik heb geen signalen gehoord dat advocaten zeggen: ik wil het niet meer doen.” Geroezemoes en schuddende hoofden in de zaal zijn het gevolg.
Gebaseerd op aannames
Instemmende geluiden zijn juist te horen als Magda Berndsen (D66) zegt dat ze het betreurt dat er geen onderzoek is gedaan naar hoeveel mensen ten onrechte een advocaat in de arm nemen. Teeven baseert zijn beleid nu op aannames en een quickscan waarvan de informatie grotendeels afkomstig is van het ministerie zelf en die bovendien niet eenduidig is. Ook de meeste andere partijvertegenwoordigers betonen zich overigens kritisch over de plannen.
Jeroen Recourt (PvdA) is het minst uitgesproken tegen de bezuinigingen, wat hem niet in dank wordt afgenomen door de aanwezige advocaten. Na afloop van het debat neemt iemand het woord ‘matennaaier’ in de mond. “Het lijkt of hij nu al kijkt hoe die 100 miljoen bezuinigd zouden kunnen worden,” zegt een ander.
Reinier Feiner is advocaat bij Advokatenkollektief Rotterdam en werkt vrijwel uitsluitend op basis van toevoegingen. Hij verbaast zich erover dat het er tijdens het debat op leek dat de bezuinigingen van 50 miljoen al een gelopen race zijn. “En dat terwijl 30 miljoen nog moet worden gerealiseerd. Naar mijn idee gaat dat al tot forse veranderingen leiden ten aanzien van rechtzoekenden. Wat je dan krijgt is dat mensen die eigenlijk een advocaat nodig hebben, daar dan toch maar niet aan beginnen. De maatschappelijke kosten van deze maatregelen zijn daarom een veelvoud van de besparing die het zou moeten opleveren.” De voorstellen van Teeven zorgen er volgens Feiner voor dat het huidige stelsel niet zal blijven bestaan.
Advocaat legt erop toe
Ook Marleen van Geffen, advocaat bij Advokatenkollektief Oost in Amsterdam en voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Amsterdam, is bezorgd dat het stelsel – waarin advocaten nog de bereidheid hebben hun werk op basis van toevoeging te doen – wordt afgebroken. De maatregelen zullen volgens Van Geffen tot gevolg hebben dat de vraag afneemt. Veel advocaten zullen daardoor echt stoppen. “Dat hebben ze op verschillende manieren laten weten, maar Teeven is doof voor die geluiden.”
Dat een bedrag van 106 euro per uur voor toevoegingsadvocaten voldoende is voor een goed belegde boterham, zoals Teeven zei tijdens het debat, is volgens haar een hardnekkig misverstand dat velen ergert. Door het puntensysteem krijgt de advocaat vaker niet dan wel dat bedrag betaald van de staat. “Dat betekent dat de advocaat die zijn werk goed doet in veel zaken erop toelegt.”
Ze sluit af: “De grenzen zijn bereikt, en eigenlijk al overschreden met alle bezuinigen die al zijn doorgevoerd of op stapel staan. Op een gegeven moment houdt het op. Ik vindt het nogal aanmatigend van Teeven om toch te ambiëren het stelsel in stand te houden. Ik noem dat wishfull thinking.”