Het gebeurt niet wekelijks: in een Nederlandse rechtszaal pleiten namens de Russische regering. De eer viel dinsdag in de Haagse rechtbank te beurt aan Albert Jan van den Berg (Hanotiau & Van den Berg). Aan hem de taak de rechters te bewegen tot vernietiging van de arbitrale beslissing tot betaling van een schadevergoeding van 50 miljard dollar door Rusland aan de aandeelhouders van voormalige oliemaatschappij Yukos.
Door Joris Rietbroek
Om de grootste schadevergoeding die ooit van een land is geëist voorgoed veilig te stellen, hebben de voormalige grootaandeelhouders van Yukos uiteraard eveneens grof advocatuurlijk geschut ingeschakeld, namelijk De Brauw-advocaten Marnix Leijten en Marc Ynzonides.
De door de Russische federatie bestreden beslissing is afkomstig van het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag, dat in juli 2014 bepaalde dat Rusland de voormalige aandeelhouders van Yukos een schadevergoeding van vijftig miljard dollar moet betalen, nadat Rusland de oliemaatschappij in de jaren negentig ten onrechte had onteigend. President Poetin ziet oud-topman Michail Chodorkovski, openlijk tegenstander van diens bewind, al jaren als een fraudeur, die enkel een politieke carrière kon lanceren dankzij jarenlange belastingontduiking via aan Yukos gelieerde vennootschappen. Een fiscale naheffing van 25 miljard euro werd het bedrijf uiteindelijk fataal, waarna staatsbedrijf Rosneft uiteindelijk de boedel inlijfde.
Rond de zitting vindt er in het Haagse Paleis van Justitie een iets bescheidener herhaling plaats van het (toga)spektakel in september 2010, toen het Gerechtshof Amsterdam mocht bepalen wat er met die boedel zou gebeuren. Een parade van tientallen Zuidas-advocaten, tolken, aandeelhouders en afgevaardigden van de Russische regering bevolkte toen het hof. Nederlandse advocaten en de Russische betrokkenen plus de staatstelevisie melden zich dinsdag dan ook weer in grote getale voor de volgende stap in deze al tien jaar voortslepende arbitragezaak. Dus staat er een half uur van tevoren een enorme rij wachtenden voor de beveiliging van het Haagse Paleis van Justitie. Enkele nietsvermoedende advocaten die voor reguliere zaken met hun cliënten aankomen, breekt acuut het zweet uit.
Unclean hands
In zittingszaal H1 op de tweede etage zijn de drie betrokken advocaten er klaar voor, nadat zij zich in de afgelopen jaren al een weg door duizenden pagina’s aan producties hebben gevreten. Onder het toeziend oog van twee vazallen van de Russische regering bepleit Van den Berg onder meer op basis van enkele artikelen uit het Energy Charter Treaty (ECT, regelt grote internationale energieinvesteringen) dat het Permanente Hof van Arbitrage niet bevoegd zou zijn geweest om Rusland de schadevergoeding op te leggen. De Doema in Moskou heeft dit verdrag namelijk nooit geratificeerd, zodat er mede op basis van het ECT geen schadevergoeding opgelegd kan worden. “Ik zou mijn pleidooi hier al kunnen staken,” zegt Van den Berg. “Maar dan is er ook nog eens het Russische recht, dat niet eens toestaat dat een dergelijk geschil via arbitraal recht wordt beslecht.”
Van den Berg herhaalt vervolgens het ‘unclean hands’ verhaal zoals dit in 2010 al door zijn Houthoff Buruma-confrère Rob Meijer werd geschetst. Dat hele Yukos had immers bar veel weg van een boevenbende, die op diverse plekken vennootschappen oprichtte ‘om inkomsten uit het zicht van de Russische belastingdienst te houden en door te sluizen naar belastingparadijzen’. Van den Berg: “U ziet hier een Russische sandwich met daartussen diverse trusts van de Russische oligarchen.” Daarbij zijn de arbiters wat de Russen betreft vooringenomen geweest, motiveerden ze verkeerd en hanteerden ze ook nog eens ‘een keukentafelmethode’ om de grootte van de toe te kennen schade te berekenen. “Er is zeker 20 miljard dubbel geteld.”
‘Het ECT in strijd met Russisch recht? Onzin’
“Na het interessante verhaal van de Russische federatie is het hoog tijd om terug te gaan naar de realiteit,” stellen De Brauw-advocaten Leijten en Ynzonides namens de aandeelhouders. Leijten verbaast zich erover dat Rusland en haar advocaat diverse als cruciaal omschreven argumenten last minute inbrachten als nieuwe informatie, terwijl deze al maanden eerder hadden kunnen worden ingediend. “Eigenlijk zijn deze door de Russen als nieuw gepresenteerde argumenten oud, bedoeld om de rechtbank af te leiden. Ze doen niet eens ter zake. De geloofwaardigheid van de Russische federatie is op dit vlak minimaal.”
Leijten en Ynzonides doen kortom wat zij het beste kunnen doen: de rechtbank aan het twijfelen brengen door de vloer aan te vegen met ieder argument dat Van den Berg heeft opgeworpen (‘Het ECT in strijd met Russisch recht? Onzin. Arbitrage niet toegestaan? Onzin.’). Bovendien heeft het Permanente Hof van Arbitrage zich inhoudelijk allang gebogen over alles dat door Van den Berg is aangedragen. “Zo wordt deze zitting eigenlijk alsnog een soort poging tot hoger beroep.”
De Rechtbank Den Haag doet naar verwachting op 20 april uitspraak