Het Project Gerede Twijfel, waarbij rechtenstudenten onderzoek doen naar vermeende rechterlijke dwalingen, is in opspraak gekomen door de publicatie van het boek ‘De Arnhemse Villamoord, valse bekentenissen’. Vanwege een speculatief slothoofdstuk heeft hoogleraar rechtspsychologie Peter van Koppen, die de supervisie heeft over het project, het eind januari verschenen boek uit de handel laten halen.
De Arnhemse moordzaak uit 1998 is een van de kwesties die Project Gerede Twijfel recentelijk onder de loep nam. Een onherroepelijk veroordeelde dader die volhoudt onschuldig te zijn, familieleden of een advocaat kunnen een zaak bij het project aandragen.
Het samenwerkingsverband van de VU in Amsterdam en de Universiteit Maastricht heeft, naast het blootleggen van mogelijke rechterlijke dwalingen, tot doel inzicht te krijgen in mechanismen binnen politie, justitie en de rechterlijke macht die dergelijke dwalingen kunnen bevorderen. De studenten spreken zelf met deskundigen en beoordelen nog eens of alle sporen goed zijn nagetrokken en of bewijsstukken juist zijn geïnterpreteerd.
Valse verklaringen
De Maastrichtse onderzoeker Han Israëls schreef met vier studenten het boek over de Arnhemse villamoord, waarbij een 63-jarige vrouw tijdens een roofoverval werd doodgeschoten. Een 33-jarige vriendin die op bezoek was, raakte zwaargewond. In het slot betogen de auteurs dat negen verdachten door valse verklaringen van een van hen onterecht tot gevangenisstraffen van 5 tot 12 jaar zijn veroordeeld.
Van de meeste verdachten bleef hun rol grotendeels onduidelijk; het OM klampte zich daarom vast aan een enkele, volgens de auteurs valse bekentenis van een van de verdachten, die goeddeels tot de veroordelingen leidde. De vermoedelijke schutter, een Duitser, werd in eigen land vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs.
Slachtoffer aangewezen als mogelijke verdachte
Het overlevende slachtoffer van de schietpartij, Eline V., zou mogelijk juist een verdachte in de zaak zijn, maar hierover pleegden de schrijvers geen wederhoor met V. Het boek trekt zelfs in twijfel of zij überhaupt beschoten is. Wat de auteurs betreft is de vermeende dwaling van een omvang vergelijkbaar met die in de Schiedammer parkmoord of de Puttense moordzaak.
De familie van V. is woedend om de slotconclusies van het boek en stond klaar om via de rechter het werk te laten verbieden. Zover kwam het niet: op gezag van Peter van Koppen nam de uitgever het boek uit omloop, met als motivatie dat de raad van toezicht van Gerede Twijfel het omstreden deel van het boek helemaal niet heeft gelezen, laat staan goedgekeurd. Hij heeft de passages omschreven als ‘onzorgvuldig’ en ‘speculatief’ en stelt dat de V. en haar familie opzettelijk pas zijn ingelicht door Israëls nadat het boek gedrukt was.
Eline V. en familie hebben inmiddels van Van Koppen en de auteurs de mogelijkheid gekregen om een nawoord te schrijven dat aan de publicatie wordt toegevoegd. Van Koppen valt de belangrijkste conclusie van het boek overigens niet af: mogelijk zijn de verkeerde mensen veroordeeld in de zaak, die daarom een herziening verdient. De advocaat van een van de veroordeelde verdachten heeft al aangegeven dat hij naar aanleiding van het onderzoek herziening van de zaak zal aanvragen.
Nieuwe zaak: Monique B.
Omstreden nieuw boekwerk of niet, intussen gaat een groep rechtenstudenten van de Amsterdamse VU in het kader van het project Gerede Twijfel aan de slag met een nieuw onderzoek naar een mogelijke dwaling. De vraag is deze keer of Monique B. onschuldig in de cel zit voor de brute moord op de bejaarde Haagse mevrouw Schermer in 2009. Het slachtoffer werd tientallen keren in haar hoofd, hals en bovenlichaam werd gestoken. B. ontkent tot de dag van vandaag alle betrokkenheid, maar werd uiteindelijk veroordeeld tot 16 jaar cel.