Aan het slot van het gesprek vat Jos Engelen, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het nog een keer samen: hij is een groot voorstander van Open Access als het gaat om wetenschappelijke – waaronder juridische – informatie, maar uitgevers zijn nodig om dat mogelijk te maken. Engelen adviseerde eerder het PAUC, het Platform Advocatenkantoren Uitgevers Contacten. “Als ze slim zijn, dan stappen de uitgevers er snel in. De poort naar de toekomst staat dan wijd open.”
In juli van dit jaar gooide het PAUC een knuppel in het hoenderhok. Er moet snel een alternatief komen voor de traditionele ontsluiting van juridische commentaren op jurisprudentie en wet- en regelgeving door uitgevers. De al lang sluimerende onvrede op de achtergrond: juridische uitgevers zijn volgens de verenigde afnemers traag, statisch en worden steeds duurder, terwijl de toegevoegde waarde van hun producten niet evenredig toeneemt.
Jos Engelen van NWO is een groot voorstander van Open Access van wetenschappelijk werk. Zijn redenering is eenvoudig: wetenschappelijk onderzoek, het werkterrein van het NWO, wordt betaald met belastinggeld, en dus moeten de resultaten van dat onderzoek zo open en breed mogelijk toegankelijk zijn. “Door de mogelijkheden van ICT is het fysieke publiceren veel eenvoudiger geworden. Waar we vanaf willen is dat er aan de uitgevers betaald wordt voor de overgedragen auteursrechten op wetenschappelijke publicaties. Die behoren vrij te zijn.”
Voorwaarde is wel dat de kwaliteit van publicaties wordt getoetst door vreemde ogen, en daar komen de uitgevers wel degelijk in beeld, zegt Engelen. “Door toetsing door externe experts krijgen publicaties een kwaliteitsgarantie. Die is absoluut noodzakelijk. Voor de toetsing wordt uiteraard een redelijke prijs betaald. Daarmee bedoel ik dat niet alleen de mensen die dat werk doen worden betaald, maar ook het salaris van de baas. Het is echter wél een ander verdienmodel: er wordt niet meer betaald op basis van auteursrechten, maar op basis van het verrichte toetsende werk.”
Er zijn andere beren op de weg, zegt Engelen. Zo is er op dit moment sprake van “een wildgroei” aan aanbieders die zeggen de Open Access wel even te kunnen regelen. “Dat zijn nog al eens partijen die nog geen naam hebben in het veld. Dat biedt onvoldoende garanties voor de kwaliteit. Wij hebben als NWO nu subsidies gegeven aan onderzoekers om te kijken naar uitgevers die ervaring hebben opgedaan met Open Access, en ook naar Open Access-platforms die zich bewezen hebben.”
Voor wat betreft dat laatste wijst Engelen bijvoorbeeld op de levenswetenschappen, die met het peer review netwerk Plos One een heel eind op de goede weg zijn. Hij vermoedt dat de juridische wereld relatief traag is, omdat het een “rijke wereld” is, zeker de commerciële advocatuur. “Geld speelde daar kennelijk een minder grote rol, maar dat is naar het zich laat aanzien duidelijk aan het veranderen.”