Als één ding woensdag na een nieuwe regiezitting in de Quality Investments-fraudezaak duidelijk is geworden, dan is het wel dat het nog jaren kan duren voordat de hoofdpersonen, onder wie ex-advocaat Koen Blom, zullen horen of ze al dan niet gestraft worden. Er moeten nog 51 getuigen worden gehoord. Blom zelf liet woensdag wederom verstek gaan.
Door Joris Rietbroek
Uit deze eerste zitting in vijftien maanden tijd in de Amsterdamse rechtbank – de vorige was eind maart 2012 –, bleek onder meer dat het strafrechtelijke financieel onderzoek (SFO) en de zoektocht van de FIOD naar eventueel verstopte, via Quality Investments verkregen gelden nog niet is afgerond. Daarnaast is niet te voorspellen hoeveel tijd het onderzoek en het horen van tientallen getuigen in de miljoenenfraudezaak nog gaat kosten. Sinds maart 2012 zijn er slechts drie getuigen in de Verenigde Staten gehoord.
Op de lijst van te horen getuigen staan 51 namen. Volgens het OM maakte Quality Investments de door ruim duizend beleggers ingelegde miljoenen zoek door het geld door te sluizen naar een ondoorzichtig netwerk van rechtspersonen in verschillende landen. Het bedrijf zelf zegt opgelicht te zijn door de Amerikaanse, in Costa Rica gevestigde verzekeraar PCI, die de polissen van de beleggers op termijn zou terugkopen.
Meldingsplicht versoepeld
Op de zitting van woensdag was ex-advocaat Blom opnieuw niet aanwezig in de rechtbank. Hoe het met hem gaat, blijft gedurende de 4,5 uur durende zitting onduidelijk: zijn nieuwe advocate houdt hierover de kaken op elkaar. Blom zou zich schuldig hebben gemaakt aan valsheid in geschrifte en oplichting – en wel in de ‘letters of comfort’ die hij schreef om potentiële participanten in te laten stappen in een beleggingsfonds van ‘life settlements’ (overgekochte levensverzekeringen) – en van witwassen, volgens het OM gepleegd in de periode januari 2007 tot en met februari 2010. Zijn kantoor HRM Advocaten ging kort na zijn aanhouding failliet; eind 2011 liet hij zichzelf van het tableau schrappen.
Eind maart 2012 werd in ieder geval besloten dat Blom en de andere hoofdverdachten Frank Laan (oprichter van Quality Investments) en Dennis Moens het vervolg van hun proces in vrijheid mochten afwachten, nadat ze een half jaar in hechtenis hadden gezeten. Woensdag werden de voorwaarden iets verruimd: hun paspoort krijgen de heren nog niet terug omdat het vluchtgevaar volgens de rechtbank nog niet geweken is, maar ze hoeven zich nog slechts eens in de drie maanden te melden op een politiebureau, in plaats van een keer in de twee weken.
‘Een groot aantal’
Laan en Moens plus de onderneming Quality Investments worden eveneens beschuldigd van oplichting, valsheid in geschrifte en oplichting, in de periode februari 2007 tot en met september 2011. Het belangrijkste in deze regiezitting: de bespreking van een vordering wijziging tenlastelegging, waarbij de wijziging vooral de exacte sommen weggesluisd geld bleek te betreffen. Een gezamenlijke poging van de verdediging van Laan en Moens om de tenlastelegging van de officier deels nietig te verklaren, mislukt. Advocate Zuur – die Laan verdedigt – valt vooral over de herhaaldelijke, voor haar te vage formulering ‘een groot aantal’ opgelichte participanten en documenten en noemt de tenlastelegging van de officier van justitie daarom ‘te vaag, te algemeen en niet specifiek genoeg.’
Volgens het dossier zouden er ruim duizend investeerders het schip in zijn gegaan: bij de inhoudelijke behandeling van de zaak zullen er tien als getuige worden gehoord in het kader van oplichting, en nog eens vier voor het feit valsheid in geschrifte. Zuur: “Als er binnen deze groep inderdaad sprake is van 1005 gevallen van oplichting, dan heeft de verdediging te weinig inzicht in de schaal waarop de oplichting zou zijn gepleegd en weten onze cliënten niet precies waar ze zich tegen moeten verweren. Het OM noemt slechts tien participanten en de bijbehorende bedragen waarvoor ze zouden zijn opgelicht.” Zij vindt dan ook dat al die 1005 participanten als getuigen moeten worden gehoord om het dossier compleet te krijgen.
Seriezaak
Dat is om verschillende redenen een ondoenlijke zaak, aldus officier van justitie Sjaak Pouw. “Iedere casus afzonderlijk bespreken is hier onmogelijk. Het OM heeft daarom heel bewust gekozen voor de formulering ‘een groot aantal’. Voor de FIOD is het bovendien onmogelijk al deze personen op te sporen en te verhoren, maar hun namen zijn wel opgenomen in een bijlage. Dit dossier moeten we beschouwen als een seriezaak, vergelijkbaar met een zaak over honderden valse formulieren of een kinderpornozaak waarbij honderden foto’s zijn aangetroffen.”
De rechtbank gaat mee met de officier van justitie en laat de vordering wijziging tenlastelegging toe. “Daar was eigenlijk nauwelijks discussie over. Het is wat ons betreft bovendien denkbaar dat bij een eventuele bewezenverklaring en de bepaling van de strafmaat enkele tientallen gevallen van oplichting al voldoende zijn om tot een strafmaat te komen. Of het dan om tientallen of ruim duizend gevallen gaat, maakt dan niet uit,” aldus de rechtbank. De onderzoeken naar Laan en Moens gaan terug naar de rechter-commissaris; die krijgt er bovendien voor het eerst het onderzoek naar de rechtspersoon Quality Investments bij. De rechter zal de rechter-commissaris de suggestie geven goed te bekijken hoe zinvol het is om tientallen soortgelijkte getuigen te horen. Wanneer de inhoudelijke behandeling van de Quality Investment-zaak zal beginnen of wanneer een nieuwe zitting komt, is niet te zeggen.
Laan blijft er intussen bij dat hij en Moens zelf pootje zijn gelicht door PCI en dat ze op het moment van hun aanhouding in 2011 juist bezig waren het zinkende schip te redden. “De FIOD en het OM hebben het aan zichzelf te danken dat het geld van de beleggers verdampt is. Alsof je twee piloten die bezig zijn met een noodlanding pardoes uit de cockpit trekt.”