Het opsporen, maar ook het afschrikken en voorkomen van omkoping en andere corruptiepraktijken vereist méér dan een juridische aanpak.
Door Peter Schimmel, partner Forensic & Investigation Services bij Grant Thornton
De Britse UK Bribery Act en de hernieuwde aandacht voor de Amerikaanse Foreign Corrupt Practices Act hebben veel internationale organisaties naar de telefoon doen grijpen om hun advocaat te bellen. De advocaat besloot snel over te gaan tot een reeks maatregelen: training van senior management, invoering van anti-omkoopbeleid en aanpassing van compliance-beleid en gedragscodes. Het doel: voldoen aan de ‘guidance’ van de handhavingsautoriteiten. Om een omkopingsschandaal en reputatieschade te voorkomen, deed de organisatie daarnaast haar uiterste best om ook aan alle andere vereisten zoals risicovaststelling, training en monitoring te voldoen. Is dat effectief?
Nee, want dan gaat het (toch) mis. Een tussenpersoon heeft namens zijn opdrachtgever een inkoper van een klant oneigenlijk beïnvloed. Dit komt uit doordat een wraakzuchtige ex-werknemer de gebeurtenis bij De Telegraaf meldt. En, zoals gebruikelijk, wordt de advocaat gebeld en die rukt uit met een ploeg juristen om de onderste steen boven te krijgen. Is dat effectief? Ook dit antwoord is nee.
Gedrag van mensen zal niet van de ene op de andere dag veranderen als hen wordt verteld dat ze iets niet meer mogen doen waarvan zij al láng wisten dat het niet mocht. Met name als het alternatief tot vermeend nadeel voor de organisatie en/of het individu leidt. De kans is daarom groot dat de duistere praktijken op een verholen manier worden voortgezet.
Wet- en regelgeving maakt een gebeurtenis strafbaar, maar voorkomt de gebeurtenis niet
Gedragscodes, compliance en risicovaststelling leiden daarom tot schijnzekerheid, maar zelden tot gewenst gedrag. Wet- en regelgeving maakt een gebeurtenis strafbaar, maar voorkomt de gebeurtenis niet. Ook ligt het niet voor de hand dat betrokkenen naar waarheid over die gebeurtenis gaan verklaren. Het opsporen, maar ook het afschrikken en voorkomen van omkoping of andere corruptiepraktijken vereist daarom veel méér dan een juridische aanpak. Slechts goed onderzoek, waarbij de feiten, het gedrag en de mogelijke methoden worden begrepen, biedt dan uitkomst.
Hoe ziet de belevingswereld van de dader eruit?
De goede corruptiespecialist is niet geïnteresseerd in goed of fout, strafbaar of niet strafbaar. Hij velt geen oordeel over de situatie, maar stapt in de (fascinerende) belevingswereld van de dader en stelt zichzelf de vraag: ‘Hoe zou ik het zelf doen? Wat motiveert mij om door te gaan of te stoppen met mijn praktijken? Hoe verhul ik mijn sporen?’ De specialist herkent op basis van jaren onderzoekservaring in de leugenaar degene die de waarheid kent en stelt op die manier de feiten vast. Daarmee voedt de onderzoekspecialist de advocaat, die dan met echte kennis van zaken veel effectiever zijn specialisme kan uitoefenen. De effectieve oplossing zit niet in de ene of de andere specialist, maar in de gezamenlijke meerwaarde voor de cliënt.
De anti-corruptie specialisten van Grant Thornton hebben individueel meer dan twintig jaar ervaring met corruptiekwesties. En dat doen wij niet van achter ons bureau, maar daartoe reizen we tot in Polen, Siberië en de Volksrepubliek China. Met onze expertise faciliteren wij de advocatuur echt ter zake kundig te zijn.