De Nederlandse criminoloog Wouter Buikhuisen die in 1988 naar Spanje vluchtte omdat hij onophoudelijk werd aangevallen om zijn controversiële denkbeelden, heeft eerherstel gekregen. De dekaan van de Leidse Rechtenfaculteit vertelde de universiteitskrant Mare dat hij de inmiddels 76-jarige criminoloog in juni in Spanje heeft opgezocht om zijn excuses aan te bieden voor zijn isolement in de afgelopen 25 jaar.
Door Rob Kievit
Dit artikel is door Rechtenstudie.nl met toestemming overgenomen van Radio Nederland Wereldomroep.
Bij zijn benoeming als hoogleraar Criminologie in 1978 wilde Buikhuisen onderzoek gaan doen naar de socio-biologische aspecten van crimineel gedrag. Vanuit de academische wereld kwam veel verzet tegen zijn benadering, en zijn onderzoeksplannen leidden tot woedende stukken in kranten en weekbladen. Sommige columnisten zagen onmiskenbare parallellen tussen Buikhuisens onderzoek en de fascistische eugenetica- en uitroeiingsprogramma’s van de Nazi’s.
Persoonlijke aanvallen
Hij wilde een integratie tot stand brengen tussen de criminologie en inzichten uit de neurofysiologie, endocrinologie en psychophysiologie, om zodoende crimineel gedrag te kunnen verklaren. “Na meer dan 15 jaar criminologisch onderzoek wist ik: er is ongetwijfeld een samenhang tussen werkloosheid en criminaliteit. Maar het overgrote deel van de werklozen pleegt geen delict. Hetzelfde geldt voor mensen met een lage opleiding. Of mensen die kansarm zijn. Er moet dus meer zijn. Kijk niet alleen naar sociale factoren maar betrek ook de neuropsychologie, de endocrinologie en psychofysiologie erbij.”
De hoogleraar zette zijn onderzoeksbenadering aan de rechtenfaculteit door, maar ondervond onophoudelijk tegenstand in de media. Hij werd zelfs persoonlijk aangevallen, vertelde hij aan Mare. “Ik schermde zo goed mogelijk mijn gezin af, maar dat lukte natuurlijk slecht. Scheldkanonnades door de telefoon, bedreigingen (“We pakken jullie wel!”), poep door de brievenbus. Het duurde jaren. De eerste Buikhuisense oorlog dan de tweede Buikhuisense oorlog. Mensen vergeten dat wel eens.”
De weinige steun die hij nog had onder wetenschappelijke collega’s verdween steeds verder. “Dan begint het gerommel ook in de faculteit. Faculteit en universiteit steken geen poot meer uit om je te helpen. Afgesproken was weliswaar dat ik biosociaal georiënteerd criminologisch onderzoek zou gaan doen. Maar dat kwam ze nu niet meer zo goed uit. Leiden is, aldus prof.dr. Junger in het tv-programma Profiel, een chique universiteit. Ze wilden niet op die manier in de publiciteit komen.” In 1988 liet Professor Buikhuisen de academische wereld achter zich en vestigde zich als antiquair in Spanje, waar hij nog steeds woont.
Peace of mind
In een interview met de Leidse universiteitskrant in februari blikte Buikhuisen terug op de 25 jaar sinds zijn vertrek bij de universiteit. Een zwarte periode, zegt hij. “‘Op mijn leeftijd telt eigenlijk nog maar één ding: peace of mind. Ik krijg nog steeds post van de universiteit. Iedere keer als ik zo’n brief open, hoop ik: zou er iets van een verontschuldiging in staan over die zwarte periode van deze universiteit? Dat ze gewoon een beetje erkennen: we zijn toch wel tekort geschoten. Ik zou daar heel blij mee zijn.”
De PVV las het interview en pleitte in Kamervragen vergeefs voor eerherstel, en ook decaan Stolk zag het verhaal en werd erdoor geraakt.De rechtendekaan dankzij wiens bezoek Buikhuisen eerherstel heeft gekregen, zegt dat de criminoloog in feite zijn tijd ver vooruit was. “”Het onderzoek dat hij toen voorstelde, is nu volstrekt geaccepteerd. Er zijn indertijd beslist kansen gemist.”
De dekaan, die overigens pas vele jaren na de kwestie aantrad, is blij dat zijn faculteit de strijd met de ooit omstreden criminoloog achter zich heeft gelaten. “Het is niet langer de affaire-Buikhuisen, maar gewoon Wouter Buikhuisen.” En de geëmigreerde professor deelt dat gevoel: “Ik ben blij dat ik weer met een prettig gevoel de rechtenfaculteit in Leiden kan bezoeken. Ik heb ook enorm zin in de samenwerking met de studenten in april.”
Buikhuisen is door de universiteit uitgenodigd voor een gastcollege op een criminologiecongres in 2010.