In Nederland is het een fluitje van een cent om beslag te laten leggen op andermans bezit. Dat bleek onlangs weer eens toen vastgoedadvocaat Dion Bartels en vastgoedbelegger Richard Homburg tegelijkertijd beslag lieten leggen op elkaars woningen, bankrekeningen en kunstcollecties. Is het tijd voor een strengere rechterlijke toetsing van beslaglegging?
Dion Bartels’ advocaat Sanjeev Loilargosain stelt dat Bartels’ bedrijfsvoering geen hinder ondervindt van de beslaglegging, en dat het personeel gewoon wordt uitbetaald. Over de huidige gang van zaken tussen Bartels en Homburg wil de advocaat niets zeggen. “De kwestie ligt bij de deken. Die heeft aangedrongen op mediastilte om de zaak niet te laten escaleren.”
Loilargosain vindt in algemene zin niet dat de regels voor beslagleggingen moeten worden verscherpt. “Ik denk dat je dan in de voorfase al te veel inhoudelijke behandeling krijgt, waardoor het meer tijd in beslag neemt. Nu gaat een beslaglegging snel omdat er slechts marginaal getoetst wordt. En wanneer de beslaglegging onrechtmatig blijkt, kun je de rechter meteen vragen hem weer op te heffen.” Wat later twijfelt Bartel’s advocaat alsnog. “Er is voor beide wat te zeggen. Het gemak waarmee beslagleggingen nu plaatsvinden, neemt op een andere manier ook veel tijd in beslag, dat klopt. En de beslagene is beter beschermd bij scherpere regels.”
Ook Bert Albers, CFO van Richard Homburg’s Holding, wil geen commentaar leveren op de beslagkwestie, “omdat de zaak onder de rechter uitgevochten moet worden en niet in de media.” Hij wil wel twee zinnen kwijt over het vraagstuk beslaglegging in Nederland. “Het zou beter zijn als we in plaats van marginale toetsing, die meestal wordt toegewezen, naar een meer inhoudelijke toetsing gaan. Ik pleit absoluut voor een meer inhoudelijke toetsing door de president.”
Aanvullende eisen
Bij beslaglegging zijn er twee mogelijkheden, zegt hoogleraar Executie- en Beslagrecht Ton Jongbloed: die van executoriaal beslag na een rechterlijke uitspraak of een notariële akte, of conservatoir beslag na toestemming van de voorzieningenrechter. In het geval van Bartels en Homburg vermoedt hij dat het gaat om conservatoir beslag, “om te voorkomen dat de aangerichte schade niet wordt vergoed”.
Jongbloed bevestigt dat het nergens zo eenvoudig is als in Nederland om beslag te laten leggen op andermans bezit. “Dat zie je bijvoorbeeld terug in beslagleggingen op schepen. Stel: een Engelsman vindt dat hij iets tegoed heeft van een Griekse reder, en die reder legt aan in Barcelona, Londen en Amsterdam. Waar laat hij dan beslag leggen? In Amsterdam.” Een ongunstig fenomeen? Jongbloed vindt van wel. “Het zou beter zijn als er aanvullende eisen waren”, zegt hij.
Een van de nadelen van het gemak waarmee beslagleggingen in Nederland plaatsvinden, is dat het de bedrijfsvoering kan belemmeren. Jongbloed: “Hoe betaal je bijvoorbeeld je personeel uit? Beslagleggingen worden dan ook vaak ingezet als drukmiddel. Wanneer salarissen niet meer kunnen worden uitbetaald, betaalt men vaak een bedrag aan de tegenpartij zodat de beslaglegging wordt opgeheven.”
Apenland
”Rond 1880 bestond kennelijk de gedachte dat je debiteuren die zich onttrekken aan hun verplichtingen, snel moet kunnen aanpakken. En dat idee bestaat nog steeds,” zegt de Amsterdamse deken Germ Kemper. Hoewel er wel “iets van een balans” zit in het Nederlandse systeem – beslagleggingen kunnen even snel weer worden opgeheven – staat de deken positief tegenover een eventuele aanscherping van de regels. “Je zou kunnen overwegen om de voorzieningenrechter eerst de tegenpartij te laten horen voordat deze toestemming geeft voor een beslaglegging. Aan de andere kant is het risico daarvan dat de tegenpartij vervolgens denkt: ‘Oh, dan haal ik gewoon snel mijn bankrekening leeg’.”
Toevallig kwam Kemper onlangs ter ore dat internationale concerns steeds meer de pest hebben aan het Nederlandse beslagsysteem. “Sommige concerns die daar een paar keer het slachtoffer van zijn geworden, zeggen kennelijk: ‘Nederland is een apenland, daar ga ik weg.’ Maar of dat structureel is? Geen idee.”