Wie is mr. X? Mr. X is de geanonimiseerde advocaat die zich om welke reden dan ook moet verantwoorden voor de tuchtrechter. In deze rol figureert mr. X sinds 2010 in de wekelijkse column van journaliste en ex-advocate Trudeke Sillevis Smitt voor Advocatenblad.nl. Na vijf jaar werd het tijd voor een terugblik: honderd opvallende tuchtzaken zijn smakelijk en niet zonder ironie gebundeld in het boek ‘Avonturen van Mr. X. De advocaat in 100 opvallende tuchtrechtuitspraken.’
Door Joris Rietbroek
Mr. X kan iedereen zijn, schrijft Sillevis Smitt zelf in haar nawoord, en inderdaad: er passeert een bonte stoet aan opmerkelijke verhalen over (vermeende) misstappen van advocaten in alle rechtsgebieden. Wat overigens niet wil zeggen dat mr. X altijd straf krijgt: soms is het verhaal achter de klacht of het handelen van de advocaat bijzonder genoeg.
Van de advocaat die op het dak van een cliënte ging zitten om de aanleg van een dakterras te voorkomen tot de advocaat die slachtoffers van de Bijlmerramp in de kou liet staan. Van de advocaat die zich opdrong aan zijn ‘bekoorlijke stagiaire’ (schorsing) tot de advocaat die zelf twee vonnissen en een akte in elkaar knutselde en aan een cliënt stuurde, omdat hij was vergeten een dagvaarding aan te brengen (schrapping). Plus enkele gevallen van creatief dan wel excessief declaratiegedrag, belediging van autoriteiten of uitblinken in het doen van… helemaal niets.
Sillevis Smitt is ‘van mr. X gaan houden’, schrijft ze, en ze is zeker niet zonder mededogen in haar columns. “Soms zou je zo’n geschrapte advocaat wel even over zijn bol willen aaien, en een beetje willen troosten. Want het zijn heus niet allemaal slechteriken.”
Waar komt uw fascinatie voor het tuchtrecht vandaan?
“Die ontwikkelde zich toen ik als advocaat eens een klager bijstond in een tuchtzaak, waarna ik me verder ging verdiepen in tuchtuitspraken. Het interessante als advocaat vond ik dat je je door de geanonimiseerde inhoud van de uitspraken zo makkelijk kon identificeren met de verweerder. Het is vaak eenvoudig om jezelf in de betreffende situatie te verplaatsen.”
Vanwaar de keuze om tuchtuitspraken in columnachtige vorm te gieten?
“In een column kun je je als auteur de vrijheid permitteren om een beetje te psychologiseren, als je maar aan de lezer laat merken dat je dit doet. Kwam deze advocaat in de problemen door stress, of was het toch luiheid? Het kweekt net een beetje meer begrip.”
Per jaar vinden er honderden tuchtzaken plaats. Hoe selecteert u?
“Ik probeer een zo breed mogelijk beeld te geven van het tuchtrecht voor advocaten. Variatie in onderwerp of type klacht is daarom belangrijk. Iets smeuïgs of opmerkelijks ga ik uiteraard niet uit de weg, maar evengoed omschrijf ik graag voor iedere advocaat herkenbare situaties. Dat kan immers heel leerzaam zijn. Verder houd ik ervan als je uit een citaat in een uitspraak kunt afleiden dat er bepaalde emoties hebben gespeeld tijdens een zaak. Voor het boek heb ik al mijn artikelen uit de afgelopen vijf jaar nog eens doorgespit, om de meest aansprekende verhalen te sorteren naar verschillende thema’s. Waarbij ik absoluut niet wil pretenderen dat ik een compleet overzicht geef; het gaat om het schetsen van een beeld, dat in het beste geval advocaten aan het denken zet over hun vak.”
Heeft u een favoriete zaak opgenomen in het boek?
“Moeilijk te zeggen. Laat ik het erop houden dat nog altijd veel mensen zich aangesproken voelen door de zaak van de advocaat die zijn ex-cliënt, met wie hij ook bevriend was, aantrof op de achterbank van zijn auto. Die cliënt was op de vlucht voor de politie en deurwaarders en deze Mr. X hielp hem in een poging te ontkomen. De tuchtrechter ging ervan uit dat mr. X en zijn vriend de vluchtpoging van tevoren hadden bekokstoofd en mr. X kreeg daarvoor een schorsing van vier maanden.”
Waaruit bestaat voor u het grootste genoegen in het omschrijven van tuchtzaken?
“Ik heb mezelf van het begin af aan ontslagen van de verplichting om volledig te zijn, al is het maar omdat de artikelen niet zo lang zijn. Ik kan daarom selectief zijn in het weergeven van de feiten. Het gaat me erom net die ene gebeurtenis te vinden die een zaak bijzonder maakt, de parel in de oester als het ware, en om die te verwoorden op een manier die niet-juristen ook kunnen begrijpen. Simpele woorden voor ingewikkelde zaken.”
Verbaast u zich nog wel eens, na het doorspitten van zoveel uitspraken?
“Geregeld, het tuchtrecht is een onuitputtelijke bron van inspiratie. En soms ben ik ronduit verontwaardigd, als ik lees hoe een vreemdelingenadvocaat zes maanden lang niets laat horen aan zijn cliënt die in bewaring zit, om er vervolgens met een berisping vanaf te komen. In zo’n geval verplaats ik me in een artikel het liefst in de situatie van de cliënt. Dat mag sowieso wel vaker gebeuren.”
Vanaf 2015 is het deels gedaan met de anonimiteit van door de tuchtrechter veroordeelde advocaten. Wat vindt u daarvan?
“Dat is goed met het oog op kwaliteitsbewaking, maar voor mij als schrijver is het jammer. Als je iemand niet bij de naam noemt, heb je meer vrijheid in een verhaal en bovendien komt het dan niet zo beschuldigend over. Het is namelijk nooit mijn bedoeling iemand aan de schandpaal te nagelen. Het gaat me om het gedrag van de verweerders, en wat andere advocaten daarvan kunnen leren.”
‘Avonturen van Mr. X’ is verkrijgbaar in de webshop van Sdu.