De togadriehoek van Amsterdam, bestaande uit hoofdofficier van justitie René de Beukelaer, president van de rechtbank Jacqueline Schaap en deken van de orde van advocaten Bart van Meegen, heeft in een gezamenlijke verklaring zijn zorgen geuit over de staat van de rechtsstaat in Nederland.
In een publieke oproep waarschuwen zij voor het instortingsgevaar van de samenleving als er geen gezamenlijk actie wordt ondernomen om de rechtsstaat te beschermen. “De rechtsstaat behoedt ons voor het recht van de sterkste. Of van de rijkste”, aldus het drietal. Ze wijzen op een verstoord evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht, wat leidt tot verminderde effectiviteit in de uitvoering van gerechtelijke taken en bescherming van burgers. Togadragers worden bedreigd en rechterlijke uitspraken worden steeds vaker afgedaan als ‘ook maar een mening’, wat de ondermijning van de rechtsstaat versterkt.
De drie togadragers benadrukken dat deze situatie zich niet alleen uit in het gedrag van de politiek, maar ook in het gedrag van burgers zelf. Ze wijzen op de gevaren van ondermijning van het gezag van de rechterlijke macht, bijvoorbeeld door het verbieden van demonstraties en bedreigingen aan het adres van rechters op sociale media. Dit alles draagt bij aan een verlies van vertrouwen in de instituties die essentieel zijn voor een stabiele samenleving.
Financiële obstakels
“Het is belangrijk dat de balans tussen politici, bestuurders en rechters behouden blijft”, stellen zij. Het drietal wijst erop dat het noodzakelijk is om ervoor te zorgen dat wetgeving eerlijk wordt uitgevoerd en dat burgers toegang tot de rechter behouden, ondanks financiële obstakels zoals hoge griffierechten en kortingen op de sociale advocatuur.
De togadriehoek maakt zich met name zorgen over de afkalving van de rechtsstaat, die niet in beton gegoten is, maar telkens opnieuw bevochten moet worden. “Als de ruggengraat van de rechtsstaat wankelt, stort het lichaam van de samenleving in elkaar”, aldus de verklaring. De drie pleiten dan ook voor actie, met nadruk op jongeren. Er wordt een jongerenraad opgericht om hen te betrekken bij het gesprek over recht, rechtvaardigheid, vrijheid en de fundamenten van de rechtsstaat. “Jongeren hebben recht van spreken”, zo stellen zij, “en kunnen helpen de rechtsstaat weer sterk te maken”.
Het is duidelijk dat het drietal niet alleen de juridische en politieke elites aanspreekt, maar ook de burgers van Amsterdam en daarbuiten. “Wij hebben een bijzondere verantwoordelijkheid om de afkalving tegen te gaan, samen met de burgers van onze stad”, concludeert de togadriehoek.
